JAK DBAĆ O STOPY?

 O tym, jak poważne skutki mogą przynieść zaniechania w zakresie pielęgnacji stóp, wiedzą wszyscy, którym przyszło borykać się z infekcjami, odciskami, wrastającymi paznokciami czy pęknięciami skóry pięt. Bolesnym dolegliwościom możemy – i powinniśmy – zapobiegać. Podpowiadamy więc, jak dbać do stopy.

 Stopy, ich stan i wygląd, są czułym wskaźnikiem ogólnego stanu zdrowia – zwłaszcza w cukrzycy. Codzienna ich pielęgnacja pozwala zauważyć każdą zmianę, która może być symptomem jakichś problemów. Dlatego, mając cukrzycę powinniśmy ze szczególną troską  pielęgnować skórę stóp ze względu na zwiększone ryzyko infekcji, zaburzeń krążenia oraz neuropatii.

 Możliwie problemy

Bardzo niepokojące są niegojące się rany, stan zapalny oraz cechy infekcji bakteryjnej, jak sączenie wydzieliny ropnej, żółto-miodowe strupy, nieprzyjemny zapach. Tego rodzaju zmiany trzeba niezwłocznie konsultować z lekarzem, gdyż mogą świadczyć o niewyrównaniu cukrzycy lub innych schorzeniach.

W przypadku infekcji grzybiczych pojawiają się: rumień, złuszczanie, grudki lub pęcherzyki, maceracja w obrębie przestrzeni międzypalcowych, nieprzyjemny zapach. Są trzy  rodzaje grzybicy stóp: postać złuszczająca, międzypalcowa oraz potnicowa. W obrębie paznokci może dochodzić do ich pogrubienia, zmiany zabarwienia, wykruszania albo całkowitego spełznięcia płytki. Infekcje bakteryjne cechują się obecnością ropnej wydzieliny, nasilonym stanem zapalnym, miodowo-żółtymi strupami oraz bólem, który u osób z cukrzycą może być nieodczuwalny z uwagi na neuropatię.

Problem dużej uwagi

Bardzo poważnym powikłaniem jest stopa cukrzycowa. W jej przebiegu tworzą się  owrzodzenia skóry, najczęściej w miejscach wzmożonego ucisku podeszwowego – w okolicy główki I i V kości śródstopia, na paluchach lub piętach. Owrzodzenie powstaje na skutek nadmiernego ucisku, zaburzeń ukrwienia i neuropatii. Początkowo tworzy się modzel, następnie wylewy krwawe, owrzodzenie, wtórna infekcja i zgorzel. Na dnie owrzodzenia znajdują się resztki martwiczych tkanek, wydzielina ropna, wokół skóra najczęściej jest zmieniona zapalnie. Tutaj najważniejsza jest normalizacja poziomu glukozy we krwi. Niezwykle istotna jest profilaktyka nawrotów, czyli odpowiednia pielęgnacja stopy, mycie, dokładne osuszanie, stosowanie kremów nawilżających i zmiękczających naskórek, stosowanie wyprofilowanych wkładek odciążających stopę, a także wygodnego obuwia.

Jak dbać do stopy – codzienne rytuały

Na codzienną pielęgnację składają się proste czynności, które mają kolosalne znaczenie dla zdrowia stóp. To delikatne mycie, również przestrzeni międzypalcowych, dokładne osuszanie oraz nawilżanie. Należy stosować preparaty, które dobrze utrzymują poziom nawilżenia. Takowe zawierają w swoim składzie glicerynę, kwas hialuronowy, glikol propylenowy. Poleca się też kosmetyki wzbogacone o składniki wchodzące w skład NMF (naturalnego czynnika nawilżającego). Np.: aminokwasy, mocznik, kwas mlekowy, sól sodowa kwasu polikarboksylowego, a także kwas linolowy, kwas linolenowy, ceramidy, parafinę, lanolinę, woski. Dzięki tym składnikom skóra odzyskuje prawidłowy skład płaszcza wodno-lipidowego.

Nawilżanie stóp zapobiega i łagodzi nadmierne twardnienie skóry na podeszwach, które, nieleczone prowadzi do powstawania pęknięć. Są one bolesne i przysparzają wielu kłopotów, w tym trudnych do zwalczenia infekcji bakteryjnych i grzybiczych.

Pielęgnacja stóp obejmuje także takie zabiegi, jak skracanie paznokci, złuszczanie naskórka, kąpiele lecznicze i relaksujące oraz masaże.

 Jak dbać do stopy – uwaga na paznokcie

Wygląd paznokci odzwierciedla nasz wiek i ogólny stanu zdrowia. Zdrowe paznokcie mają gładką powierzchnię, lekko różowe zabarwienie, podłużny kształt i lekko wypukłą powierzchnię grzbietową. Zmiany płytki paznokciowej często towarzyszą różnym chorobom skóry, a także schorzeniom ogólnoustrojowym. Każda zmiana zabarwienia, grubości czy kształtu płytki paznokciowej powinna być konsultowana przez dermatologa. Może być bowiem objawem grzybicy lub infekcji bakteryjnej.

Paznokcie powinniśmy skracać regularnie, zachowując ich naturalny, kwadratowy kształt. Ważne, żeby je obcinać w linii prostej, nigdy po bokach (sprzyja to urazom, wrastaniu paznokci i infekcjom) i niezbyt krótko. Warto następnie wygładzić płytkę paznokcia pilnikiem polerującym, a skórki przy każdym myciu stóp odsuwać drewnianą szpatułką. Dla poprawy wyglądu możemy też użyć odżywki w formie bezbarwnego lakieru lub oliwy z cytryną, która zregeneruje i rozjaśni paznokcie i skórki. Jeśli malujemy paznokcie, stosujmy bezbarwny lakier podkładowy przed nałożeniem pierwszej warstwy lakieru, co zapobiegnie przebarwieniom płytki.

Jak dbać do stopy – usuwanie zrogowaciałych tkanek

Dużą ostrożność należy zachować podczas złuszczania martwych i zrogowaciałych warstw naskórka. Nie należy robić tego zbyt często, gdyż takie zabiegi mogą powodować mikrourazy, które są niebezpieczne przy zaburzeniach czucia (neuropatia). Zabiegi takie powinny być wykonywane przez wykwalifikowany personel. Zwracajmy uwagę, czy w salonie używany sprzęt jest sterylizowany. (Narzędzia znajdują się w zamkniętej folii i przed użyciem są rozpieczętowywane przy każdym pacjencie). Należy też uprzedzić o cukrzycy, wykwalifikowany personel wykona zabieg delikatnie, aby nie doszło do mikrourazów.

Jeśli używana jest tarka, pacjent powinien posiadać własną, która jest dezynfekowana. Tego typu zabiegi wspomaga się stosowaniem zmiękczających kremów zawierających np. mocznik.

Bezpieczną metodą usuwania zrogowaciałych tkanek są delikatne drobnoziarniste preparaty, które możemy sporządzić samodzielnie oraz preparaty złuszczające i rozmiękczające skórę zawierające m.in. mocznik lub kwas salicylowy. Doskonałym lekkim peelingiem są np. płatki owsiane z naturalnym jogurtem, które jednocześnie koją i odświeżają skórę. Godne polecenia są też peelingi z kawy i soli morskiej z dodatkiem olejków eterycznych i oliwy, które dokładnie wmasowujemy okrężnymi ruchami w stopy, zwłaszcza w skórę pięt.

W przypadku większych zrogowaceń dobrze jest przed wykonaniem peelingu zastosować zmiękczający ziołowy napar, np. z krwawnika, nagietka, liści brzozy albo kozieradki.

Relaks dla stóp

Starajmy się nie tylko pielęgnować stopy, ale też je dopieszczać. Służą temu kąpiele stóp z dodatkiem ziół, soli morskiej i olejków eterycznych. Powodują one poprawę ukrwienia stóp, odświeżenie, regenerację, usunięcie zmęczenia.

Kąpiel z solą morską przyspiesza gojenie podrażnień, wzmacnia paznokcie, zapobiega ich rozdwajaniu.

Zioła i olejki można stosować oddzielnie lub razem. Dwie łyżki suszu zalewamy wrzątkiem i odstawiamy do ostygnięcia do 37°C (rumianek, szałwia, babka lancetowa, kora dębu itd.). Olejki sosnowy, lawendowy, szałwiowy działają kojąco, odprężająco, oczyszczająco, usuwają toksyny, zaś rozmarynowy lub cytrynowy działają pobudzająco i odświeżająco. Działanie energetyzujące i odprężające ma też olejek pomarańczowy.

Kąpiele stóp nie powinny trwać dłużej niż 5 minut. Po nich warto delikatnie wymasować stopy gąbką z lufy lub szczotką z naturalnego włosia, a następnie wykonać masaż olejkiem (np. arganowym, mentolowym, ze słodkich migdałów) lub oliwką, do której również można dodać kroplę olejku eterycznego. Na koniec nałóżmy na stopy grubą warstwę kremu do stóp – z mocznikiem lub gliceryną. Dobrze też czasem założyć na noc ciepłe skarpety, gdyż ciepło powoduje lepsze wchłanianie się substancji odżywczych.

Wygodne buty to podstawa

Stopy dźwigają całe ciało, dlatego nie obciążaj ich dodatkowo i nie katuj niewygodnym, deformującym i nieoddychającym obuwiem. Niby to oczywiste, ale gdy przychodzi do zakupu obuwia stajemy przed dylematami: cena, jakość, wygoda czy wygląd? Prawda jest taka, że dobrych butów w zasadzie nie powinniśmy czuć na stopach. Zapomnijmy o wysokich obcasach i wąskim nosku, a jeśli już takowe nosimy, wybierajmy buty na obcasach różnej wysokości (np. jedna para obcasy 5 cm, inna 8 itp.).

Kryteria wyboru odpowiednich butów:

– dobrze wyprofilowana podeszwa, z elastycznego tworzywa amortyzująca wstrząsy,

– naturalne materiały pozwalające skórze oddychać,

– dopasowanie umożliwiające poruszanie palcami i dopływ powietrza do wnętrza,

– wyściółka powinna wchłaniać wilgoć i pozwalać stopie oddychać,

– miękka cholewka (aby nie tamować krążenia krwi),

– w zimne dni muszą chronić przed urazami i chłodem.

ABC… jak dbać stopy?

1. Oglądaj swoje stopy codziennie – powierzchnie grzbietową i podeszwową oraz przestrzenie między palcami. Jeżeli sam nie możesz sobie z tym poradzić, poproś o pomoc drugą osobę. Zawsze kontroluj swoje stopy po długim spacerze lub kiedy chodziłeś w nowych butach.
2. Myj stopy regularnie z użyciem emulsji o pH 5,5 (lekko kwaśnym). Odchodzi się od mydła szarego, ponieważ ma odczyn zasadowy, sprzyjający rozwojowi bakterii. Jeśli na stopach są rany, emulsja powinna zawierać też składnik antyseptyczny (polecamy stosowanie kosmetyków z serii przeznaczonej dla diabetyków). Temperatura kąpieli powinna wynosić 36-37°C. Koniecznie ją sprawdzaj termometrem, ponieważ w wyniku zaburzeń czucia (w tym temperatury) można się poparzyć lub uszkodzić naskórek. Mycie stóp powinno trwać około 5 minut.
3. Wycieraj stopy (a właściwie osuszaj, przykładając ręcznik, by wchłonął wodę) bardzo dokładnie, pamiętając o przestrzeniach między palcami i najmniejszych fałdkach skóry.
4. Pielęgnuj skórę stóp dermokosmetykami przeznaczonymi specjalnie do skóry osób z cukrzycą – nawilżającymi, natłuszczającymi, z dodatkiem substancji łagodzących, przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybicznych, itp. Nie smaruj kremem przestrzeni między palcami, bo sprzyja to rozwojowi w tym miejscu bakterii.
5. Paznokcie u stóp skracaj wyłącznie pilnikiem (szklanych, papierowym), opiłowując je, a nie obcinając. Nie używaj ostrych narzędzi, jak nożyczki czy cążki, paznokcie powinny być opiłowane na prosto, zaś ich kąciki lekko zaokrąglone. Wrastające paznokcie wymagają interwencji podologa/pielęgniarki zabiegowej/lekarza, aby jak najszybciej skorygować nieprawidłowość.
6. Odciski i modzele należy usuwać u specjalisty (pielęgniarki zabiegowej, podologa). Nie wolno używać do tego skalpela, żyletki, ostrego pumeksu ani samodzielnie ich usuwać za pomocą ogólnodostępnych preparatów zawierających kwasy. Uprzedź osobę wykonującą zabieg o cukrzycy, powinno to zwiększyć jej ostrożność, by uniknąć mikrourazów.
7. Skaleczenie trzeba jak najszybciej opatrzyć – odkazić odpowiednim preparatem (poleconym przez pielęgniarkę lub farmaceutę) i zabezpieczyć jałowym opatrunkiem. Nie wolno stosować pudru ani maści i należy zgłosić się do lekarza.

ABC… to też ważne dla zdrowia stóp

1. Chodzenie na bosaka jest absolutnie zabronione – istnieje bardzo duże ryzyko skaleczenia.
2. Skarpetki zmieniaj codziennie. Powinny być wykonane z naturalnych włókien (bawełna), nie powinny mieć szwów ani mocnych ściągaczy – unikniesz nacisku na skórę (jeżeli skarpetki mają szwy, noś je na lewą stronę).
3. Buty zawsze kupuj po południu, gdy noga jest „grubsza” niż rano. Nie zabieraj nowych butów na urlop czy wycieczkę. Obuwie najpierw trzeba „rozchodzić”, aby dopasowało się do kształtu stóp. Przed włożeniem butów sprawdź, czy nie ma w środku załamków, jakichś kamyków, szwów bądź ruchomej wkładki (mogą powodować urazy). Nie noś sandałów, klapek z wybitym na wyściółce wzorem. Buty dla osoby z cukrzycą powinny być zamknięte, dobrze trzymać piętę, w miarę szerokie, i wykonane z miękkiego materiału. Jeżeli jest problem z dobraniem odpowiedniego obuwia, warto udać się do ortopedy lub rzemieślnika specjalizującego się w wykonywaniu butów ortopedycznych.
4. Konsultuj się z lekarzem, gdy zauważysz jakieś zmiany na stopach, rany, owrzodzenia, nawet powierzchowne uszkodzenia skóry stóp, zmiany zabarwienia skóry, pęcherze, obrzęki, nadmierne ucieplenie stóp, objawy bólu, drętwienia czy mrowienia stóp.
5. Ćwicz stopy, wykonując codziennie choć przez kilka minut prostą gimnastykę – robienie stopą kółek, naprzemienne stawanie na palcach i pięcie, podnoszenie drobnych przedmiotów palcami stóp, zginanie i prostowanie stóp w stawach skokowych (gór, dół).

Natalia Prokopiuk