Cukrzyca – przyczyny, objawy i profilaktyka
Wbrew pozorom cukrzyca nie jest pojedynczą chorobą, lecz zespołem schorzeń metabolicznych. Charakteryzuje się ona hiperglikemią, czyli podwyższonym poziomem glukozy we krwi. W Polsce cierpi na nią ponad 2,5 miliona osób, z czego ponad 90% przypadków dotyczy cukrzycy typu 2. Warto zaznaczyć, że znaczna część pacjentów nie zdaje sobie sprawy z występowania u nich cukrzycy.
Jakie są rodzaje cukrzycy?
Wyróżniamy cztery główne rodzaje cukrzycy:
- Typu 1 (insulinozależna).
- Typu 2 (insulinoniezależna).
- Hiperglikemia po raz pierwszy rozpoznana w ciąży (cukrzyca ciążowa).
- Inne specyficzne typy cukrzycy (cukrzyca typu 3). Ten rodzaj cukrzycy może być spowodowany przez:
- choroby trzustki,
- zaburzenia endokrynologiczne,
- insulinooporność,
- przyjmowanie niektórych leków,
- usunięcie trzustki,
- inne uwarunkowania genetyczne,
- infekcje,
- schorzenia spichrzeniowe, takie jak hemochromatoza,
- choroby nowotworowe, w tym rak trzustki, guz chromochłonny nadnerczy, glukagonoma i somatostatinoma.
Najczęściej diagnozowane są dwa pierwsze typy, dlatego skoncentrujemy się właśnie na nich. Cukrzyca typu 1 to jedna z chorób autoimmunologicznych. W jej wyniku dochodzi do zniszczenia komórek trzustki, które produkują insulinę. Przewlekły niedobór tego hormonu skutkuje podwyższonym poziomem glukozy we krwi. Mimo że dokładna przyczyna schorzenia nie jest jeszcze w pełni poznana, naukowcy zazwyczaj wskazują na czynniki genetyczne, częste infekcje w dzieciństwie i występowanie innych chorób autoimmunologicznych, takich jak stwardnienie rozsiane czy choroba Hashimoto.
Cukrzyca typu 2, z kolei, jest związana z postępującym upośledzeniem wydzielania insuliny. Chorobę poprzedza insulinooporność. Jest to zaburzenie polegające na obniżeniu wrażliwości komórek na insulinę. Wiąże się to z gorszą tolerancją glukozy po spożyciu posiłku węglowodanowego i prowadzi do zwiększonego stężenia insuliny we krwi. Do rozwoju cukrzycy typu 2 przyczyniają się: nieprawidłowa dieta, brak aktywności fizycznej, nadwaga, nadciśnienie tętnicze, choroba otyłościowa i przewlekły stres.
Dowiedz się więcej – zapoznaj się z materiałami dla chorych na cukrzycę.
Jakie są pierwsze objawy cukrzycy?
O stanie hiperglikemii mówimy wtedy, gdy stężenie glukozy we krwi na czczo przekracza 125 mg/dl (7 mmol/l). Nie wystarczy jednak jedno badanie, aby zdiagnozować cukrzycę. Jeśli wynik jest nieprawidłowy, należy je powtórzyć innego dnia. Cukrzycę można również zdiagnozować, przeprowadzając doustny test obciążenia glukozą, tzw. OGTT, który polega na wypiciu 75 g glukozy rozpuszczonej w 250-300 ml wody. Cukrzyca jest rozpoznawana, jeśli poziom cukru we krwi po 2 godzinach jest równy lub przekracza 200 mg/dl (11 mmol/dl). Od niedawna nowym parametrem rozpoznawania cukrzycy jest wartość hemoglobiny glikowanej (HbA1c), cukrzycę rozpoznajemy, gdy HbA1c jest większe/równe 6,5%.
Nieznaczne podwyższenie poziomu glukozy we krwi może nie dawać objawów. Jeśli jednak poziom glukozy we krwi przekracza 180 mg/dl, najczęściej pojawiają się następujące dolegliwości:
- wielomocz,
- pragnienie i suchość w ustach,
- osłabienie, zmęczenie,
- zaburzenia widzenia,
- senność, zwłaszcza po posiłkach,
- problemy z koncentracją i pamięcią,
- częstsze infekcje,
- charakterystyczny zapach acetonu z ust,
- problemy żołądkowo-jelitowe,
- wolniejsze gojenie się ran.
Nieleczona lub nieprawidłowo kontrolowana cukrzyca może prowadzić do uszkodzenia, zaburzenia czynności i niewydolności różnych narządów, przede wszystkim oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Jak zapobiec cukrzycy?
Z badań wynika, że nie można zapobiec rozwojowi cukrzycy typu 1. Rzadko rozpoznaje się ją we wczesnej fazie, najczęściej występuje to, gdy 90% komórek trzustki odpowiadających za wydzielanie insuliny uległo zniszczeniu. Osoby z cukrzycą typu 1 powinny być pod stałą opieką lekarza diabetologa, stosować odpowiednią dietę i przyjmować insulinę.
Istnieje natomiast możliwość zminimalizowania ryzyka zachorowania na cukrzycę typu 2. Przede wszystkim warto wprowadzić regularną aktywność fizyczną, zadbać o prawidłowe nawyki żywieniowe, ograniczyć spożywanie kalorycznych posiłków oraz zadbać o prawidłową masę ciała. Istotnym elementem profilaktyki jest także wysypianie się i znalezienie dobrego dla siebie sposobu na radzenie sobie ze stresem. Lepiej jest zapobiegać cukrzycy niż ją leczyć.
Artykuł powstał we współpracy z Novo Nordisk, właścicielem strony Materiały dla pacjenta (dann.edu.pl) PL23DI00099
Bibliografia
- Mastalerz-Migas, A., Czupryniak, L., Fabian, W., Kłoda, K., Kowalska, I., Ledwoch, J., Małecki, M., Strojek, K., Tomasik, T., Zozulińska-Ziółkiewicz, D.; Wytyczne rozpoznawania i leczenia cukrzycy dla lekarzy rodzinnych Polskiego Towarzystwa Medycyny Rodzinnej, Kolegium Lekarzy Rodzinnych w Polsce i Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego. LEKARZ POZ 2022,4:229-251.
- Zalecenia kliniczne dotyczące postępowania u osób z cukrzycą 2023, Stanowisko Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
- Wytyczne konsultantów krajowych w dziedzinie medycyny rodzinnej oraz diabetologii dotyczące opieki nad pacjentem z cukrzycą w podstawowej opiece zdrowotnej, z uwzględnieniem opieki koordynowanej, z dnia 14 listopada 2022 r.
- IDF Diabetes Atlas 10th edition.
