Okres jesienno-zimowy oraz wczesnej wiosny sprzyjają częstszemu występowaniu chorób infekcyjnych, nierzadko z towarzyszącą im gorączką. Ich pojawienie się u diabetyków wymaga zwiększonej kontroli glikemii oraz – co nie zawsze jest przez pacjentów uwzględniane – zmian w dawkowaniu insuliny.
O tym, jak sobie radzić z cukrzycą, gdy wystąpi przeziębienie i/lub gorączka oraz nieżyt żołądkowo-jelitowy, traktuje niniejszy tekst. Stanowi on fragment książki Ragnara Hanasa „Cukrzyca typu 1 u dzieci, młodzieży i dorosłych”, który został minimalnie zmieniony i zredagowany pod kątem publikacji prasowej. W artykule można znaleźć wskazówki dotyczące leczenia zarówno dzieci, jak i dorosłych. Nie należy jednak oczekiwać, że porady te będą możliwe do zastosowania w każdej sytuacji i u każdej osoby. Zawsze gdy pojawi się jakiś problem zdrowotny, należy zasięgnąć opinii lekarza prowadzącego, żadna bowiem publikacja nie zastąpi profesjonalnej porady lekarskiej udzielanej indywidualnie – adekwatnie do przypadku konkretnego pacjenta.
INFEKCJA Z GORĄCZKĄ
Podczas infekcji, a zwłaszcza gdy towarzyszy jej gorączka, zwiększa się wydzielanie hormonów powodujących wzrost glikemii (w szczególności kortyzolu i glukagonu). Co za tym idzie, znacznie zwiększa się także zapotrzebowanie na insulinę. Jednakże podczas choroby apetyt zazwyczaj nie dopisuje i dużo się odpoczywa, zatem wszystkie te czynniki się równoważą. Obowiązuje jednak zasada, aby pomimo zmniejszenia ilości spożywanych pokarmów, unikać redukowania dawki insuliny. Zacznij od normalnych dawek. Zmierz poziom glukozy przed każdym posiłkiem i dostosuj dawkę przed jedzeniem. Gdy stężenie glukozy we krwi przekracza 180 mg/dl, możesz jednorazowo zwiększyć dawkę o jedną jednostkę (o 0,5 j. – gdy dawka posiłkowa jest mniejsza niż 3 j.; o 2 j. – gdy przekracza ona 10 j.). Powtarzaj to postępowanie tak długo, aż wyniki pomiarów stężenia glukozy we krwi nie będą lepsze.
Przy temperaturze ciała powyżej 38°C często konieczne będzie zwiększenie dobowej dawki insuliny o 25%, a gdy gorączka przekroczy 39°C, to nawet o 50%. Sprostanie wymogowi zmiany dawki insuliny przy terapii metodą dwóch wstrzyknięć może okazać się trudne – prawdopodobnie najlepsze wówczas będzie przejście na czas choroby na 4–5 wstrzyknięć na dobę. Przy podwyższonych wartościach glikemii można także spróbować podawać dodatkowe dawki szybko działającego analogu insuliny.
W fazie remisji („miesiąc miodowy”) dawki insuliny zwykle muszą zostać znacznie zwiększone w czasie choroby. Dziecko będzie potrzebować do 1 j./kg masy ciała/dobę, a czasem i więcej; dorośli nieco mniej. Gwałtowny wzrost zapotrzebowania na insulinę jest spowodowany utratą zdolności trzustki do wytwarzania hormonu w wystarczających ilościach.
Dobre wyrównanie glikemii zwiększa odporność organizmu na infekcje. Prowadź dokumentację pomiarów wartości glikemii i stężeń związków ketonowych (a także dawek insuliny) w zeszycie samokontroli i kontaktuj się z diabetologiem lub szpitalem, gdy nie jesteś pewien swojego stanu i nie wiesz, jak sobie poradzić.
Zwiększone zapotrzebowanie na insulinę w czasie choroby (np. przeziębienia z gorączką) utrzymuje się przeważnie kilka dni, ale czasem może przedłużyć się do tygodnia od wyzdrowienia. Dzieje się tak, ponieważ podwyższone wartości glikemii powodują zwiększoną insulinooporność. Czasami większe zapotrzebowanie na insulinę występuje w okresie inkubacji, czyli na kilka dni przed pojawieniem się objawów choroby.
Jeżeli dziecko nie ma ochoty na regularne posiłki, postaraj się przekonać je, aby zjadło odpowiednie ilości węglowodanów. Zaoferuj jedzenie, które lubi – np. lody, owoce lub zupę.
Zdrowy czy chory?
Gdy czujesz się dobrze
Zacznij od zaplanowania normalnej porcji jedzenia, uwzględniając apetyt.
Oblicz potrzebną dawkę insuliny w stosunku do posiłku.
Postaraj się, aby stężenie glukozy we krwi zbytnio nie wzrosło.
Gdy czujesz się źle
Zacznij od zapotrzebowania na insulinę.
Wstrzyknij zwykłą dawkę insuliny na początek (o ile nie masz hipoglikemii albo biegunki) i upewnij się, że zjesz wystarczająco dużo węglowodanów, aby insulina miała „nad czym pracować”.
Unikaj zbyt niskich stężeń glukozy we krwi – kiedy konieczne, wypij coś zawierającego cukier.
Cukrzyca a choroby infekcyjne u dzieci
Leczenie choroby bieżącej
Choroba u dziecka z cukrzycą musi być diagnozowana i leczona w taki sam sposób jak u każdego innego dziecka.
Leczenie objawowe
W przypadku gorączki i bólu głowy można podać dziecku paracetamol albo ibuprofen. Dziecko poczuje się lepiej i poprawi się jego apetyt.
Zwolnienie ze szkoły
Radzimy, aby pozwolić choremu dziecku z cukrzycą zostać w domu, ponieważ zakażenie i gorączka wpłyną na wartości glikemii.
Bilans płynów
Ważne, aby dzieciom gorączkującym dawać dużo pić, zwłaszcza gdy mają także podwyższone stężenie glukozy we krwi (>216–270 mg/dl), gdyż oba te stany powodują zwiększoną produkcję moczu. Ryzyko odwodnienia znacznie wzrasta, gdy dziecko wymiotuje albo ma biegunkę.
Odżywianie
Dziecko powinno dostawać insulinę, węglowodany i inne składniki odżywcze. Podaj coś, co dziecko lubi i zechce zjeść.
