Specyfika procesu leczenia dziecka chorego na cukrzycę typu 1 nie pozostawia wątpliwości – terapia jest trudna i złożona. Diagnoza choroby, pociągająca za sobą natychmiastowe i niemalże równoczesne wdrażanie wszystkich elementów leczenia, powoduje, że reorganizacji ulega życie całej rodziny.
Wydaje się oczywiste i naturalne, że wymogi choroby i jej konsekwencje w największym stopniu wpływają na dotychczasowe funkcjonowanie rodziców dziecka. Ale z potocznego doświadczenia, jakie można wynieść z gabinetów pielęgniarek i lekarzy diabetologów, wynika, że to zwykle matka jest tą osobą w systemie rodzinnym, dla której cukrzyca dziecka oznacza najbardziej znaczące zmiany w życiu, istotnie wpływa na pełnione przez nią role w rodzinie. Branie na siebie całej odpowiedzialności za nadzorowanie procesu leczenia, a co za tym idzie odczuwanie znacznego obciążenia psychicznego, w dużej mierze przyczyniają się do tego, że matki dzieci z cukrzycą często doświadczają stanów depresyjnych oraz silnego stresu. Takie stany pojawiają się zwłaszcza w ciągu pierwszego roku od zdiagnozowania choroby. Dodatkowo mogą być wzmacniane przez poczucie izolacji i osamotnienia, zwłaszcza u tych kobiet, które w związku z chorobą dziecka rezygnują z aktywności zawodowej.
Relacja matka – dziecko
Większość badaczy zajmujących się problemami rodzin z dzieckiem chorym na cukrzycę typu 1 w pierwszej kolejności bierze pod lupę relację matka – chore dziecko. Oto ich wnioski. Przede wszystkim potwierdza się to, o czym już krótko wspomniano wyżej. Pomimo że z chorobą skonfrontowany zostaje cały system rodzinny, to członkiem rodziny, który najsilniej angażuje się w opiekę nad dzieckiem prawie zawsze jest matka. Potwierdzono, że jeśli dziecko, niezależnie od wieku i płci, postrzega brak matczynego zaangażowania, gorzej dostosowuje się do wymagań leczenia cukrzycy.
Przy tym duże znaczenie mają forma i jakość tego zaangażowania. Ważna jest także świadomość matki, że sprawowana przez nią opieka nie powinna kłócić się z potrzebami i zadaniami rozwojowymi specyficznymi dla wieku dziecka. Istotne znaczenie ma to zwłaszcza w okresie dorastania młodych diabetyków. Nieprzypadkowo to oni najczęściej opisują swoje matki jako nadopiekuńcze. Młodzież z cukrzycą typu 1, w porównaniu ze zdrowymi rówieśnikami, postrzega swoich rodziców jako bardziej zaangażowanych i kontrolujących.
Dorastanie dziecka
Kluczowy w okresie dorastania rozwój autonomii i samodzielności wymaga takich zmian w relacji rodzic – chore dziecko, które będą dawać młodemu diabetykowi coraz większą kontrolę nad kolejnymi aspektami jego życia. Niezbędne staje się określenie nowych granic we wzajemnych relacjach i negocjowanie nowych zasad w obszarze związanym z chorobą.
Proces usamodzielniania się młodych diabetyków może być bardzo trudnym doświadczeniem, zwłaszcza dla matek, i często towarzyszą mu – po obu stronach – takie emocje, jak lęk czy złość. To wywołuje więcej konfliktów w relacjach rodzice – dorastające dziecko z cukrzycą niż w rodzinach jego zdrowych rówieśników. Taka sytuacja może wyjaśniać wyniki badań, które miały na celu porównanie relacji dorastających osób z matkami w dwóch grupach: młodych zdrowych i młodych diabetyków. Okazało się, że w pierwszej grupie relacje te opisywane były jako bliższe i cieplejsze emocjonalnie, zarówno przez matki, jak i ich dzieci.
