Głównym celem zastosowania leczenia dietetycznego u osób z hipercholesterolemią jest zmniejszenie ryzyka wystąpienia zawału serca i innych epizodów sercowo-naczyniowych. Poleca się im – oprócz zaleceń przedstawionych w odniesieniu do diety w profilaktyce pierwotnej – zmniejszenie spożycia: nasyconych kwasów tłuszczowych (<7% kaloryczności diety), cholesterolu pokarmowego (<200 mg/dzień) oraz jako opcję terapeutyczną zwiększenie spożycia błonnika rozpuszczalnego i wprowadzenie do diety 2 g dziennie steroli lub stanoli.
Czynniki zmniejszające stężenie cholesterolu LDL we krwi:
- zmniejszenie spożycia nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT),
- zmniejszenie spożycia izomerów trans,
- zmniejszenie spożycia cholesterolu,
- zmniejszenie masy ciała (przy nadwadze lub otyłości),
- zwiększenie spożycia jedno- i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (JKT i WKT), w miejsce NKT,
- zwiększenie spożycia błonnika rozpuszczalnego,
- jako opcja terapeutyczna dodatek do diety stanoli/steroli roślinnych.
Co oznacza w praktyce 10% i 7% kalorii z nasyconych kwasów tłuszczowych?
W tabeli 1. przedstawiono, jaka powinna być maksymalna zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych w dietach 1200, 1500 i 1800 kcal w profilaktyce pierwotnej, czyli u ludzi zdrowych (gdy z nasyconych kwasów tłuszczowych powinno pochodzić mniej niż 10% kalorii w diecie) oraz w profilaktyce wtórnej, czyli u osób z chorobami układu sercowo-naczyniowego lub z cukrzycą lub u osób, u których występują czynniki ryzyka tych chorób, np. zwiększone stężenie cholesterolu we krwi (gdy z nasyconych kwasów tłuszczowych powinno pochodzić mniej niż 7% kalorii w diecie).
Jakie wybierać produkty, aby dieta zawierała minimalne ilości NKT?
Na przykładzie diety 1500 kcal przedstawiono, jakie należy wybierać produkty spożywcze, aby w całodziennym jadłospisie było mniej niż 12 g nasyconych kwasów tłuszczowych (czyli mniej niż 7% całkowitej kaloryczności diety). Jak przedstawiono w tabeli 2. należy wybierać chude produkty mleczne i chude produkty mięsne (z wyjątkiem ryb; ryby tłuste są dopuszczalne, gdyż nie zawierają dużo nasyconych kwasów tłuszczowych) oraz tłuszcze roślinne (oleje i margaryny miękkie).
Jeśli skomponujemy jadłospis z produktów spożywczych przedstawionych w pierwszej kolumnie tabeli 2, jadłospis ten będzie zawierał mniej niż 12 g NKT. Jeśli jednak wybierzemy produkty z drugiej kolumny, to zawartość NKT w diecie wzrośnie do 40 g. Tak będzie się działo, jeżeli zamiast np. mleka i napojów mlecznych 0,5% tłuszczu wybierzemy mleko 3,2% tłuszczu i jogurt 2% tłuszczu, gdy zamiast ryb i chudego mięsa sięgniemy po średnio tłuste mięso (schab karkowy) i średnio tłustą wędlinę (baleron), gdy zamiast oleju użyjemy smalcu, a zamiast margaryny miękkiej masła.
Na podstawie tabeli 2. widać więc wyraźnie, jak ważny wpływ na zawartość nasyconych kwasów tłuszczowych ma odpowiedni dobór produktów w codziennym jadłospisie.
mgr Aleksandra Cichocka
Zakład Profilaktyki Chorób Żywieniowozależnych z Poradnią Chorób Metabolicznych Instytutu Żywności i Żywienia w Warszawie