Opis

Fragmenty artykułów w Diabetyk nr 11/2023

Makroangiopatia – problem w dużych naczyniach

W przypadku cukrzycy dochodzi do podwyższenia poziomu glukozy we krwi, co w połączeniu z innymi czynnikami ryzyka (takimi jak nadciśnienie czy palenie papierosów) prowadzi do zmian w naczyniach krwionośnych w całym organizmie. Zmiany obejmują naczynia zarówno duże, jak i małe, dlatego powikłania dzielimy na dwie kategorie: makroangiopatię i mikroangiopatię.

Uszkodzenia dużych naczyń krwionośnych (makro) prowadzą do choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia sercowego, choroby niedokrwiennej kończyn dolnych oraz choroby naczyń mózgowych.

Mięsień sercowy jest unaczyniony przez dwie tętnice wieńcowe, prawą i lewą, oraz sieć odchodzących od nich odgałęzień. Wskutek zmian w początkowej fazie choroby niedokrwiennej serca, polegających na zaburzeniach w funkcjonowaniu śródbłonka naczyń krwionośnych, dochodzi do upośledzenia zaopatrzenia mięśnia sercowego w tlen i substancje odżywcze. Z czasem tworzą się zwężenia w świetle naczyń krwionośnych, które nasilają niedokrwienie mięśnia sercowego. Objawem klinicznym, odczuwanym przez pacjenta są bóle w klatce piersiowej. Mogą one mieć różny obraz, najczęściej są to bóle zlokalizowane za mostkiem, promieniujące do barku lewego lub szczęki, mające charakter piekący, przeszywający. Niekiedy bólom towarzyszą poty oraz niepokój.

Higiena snu u osób z cukrzycą

W zarządzaniu cukrzycą ważne są nie tylko dieta, aktywność fizyczna i leki. Okazuje się, że także sen ma ogromne znaczenie dla osiągnięcia docelowych poziomów glukozy.

Sen jest niezbędny dla zdrowia, ale w natłoku codziennych spraw związanych z rodziną, pracą i obowiązkami, lekceważymy jego rolę. Przeciętny dorosły potrzebuje około 7 godzin snu w nocy. W wieku 65 lat i więcej, potrzebujemy bliżej 8. godzin snu. Sen trwający poniżej 6 godzin może powodować wyższe poziomy glukozy we krwi następnego dnia. Wiele czynników wpływa na jakość snu, w tym dieta, hormony, stan psychiczny (np. obniżenie nastroju), a także poziom glukozy we krwi. W przypadku istnienia cukrzycy, brak wystarczającej ilości snu może utrudnić zarządzanie nią.

Sen jest regulowany przez hormony – melatoninę i kortyzol. Działają one w tandemie, aby regulować rytm dobowy, wewnętrzny zegar biologiczny. Melatonina sprawia, że śpimy, a kortyzol nas budzi. Kiedy nie śpimy, sen jest zaburzony, zmienia się aktywność hormonów. Badania wykazały, że brak/zaburzenia snu może powodować wzrost poziomu kortyzolu. Jest to hormon stresu i jego zwiększone uwalnianie powoduje wzrost glikemii.

Tworzenie zdrowych nawyków

Zdrowsze odżywianie, więcej ruchu i lepsza samokontrola, to powszechnie stawiane sobie cele. Równie częsta jest rezygnacja z ich realizacji, gdyż wydają się nie do utrzymania lub nieosiągalne. Główną przeszkodą w realizacji postanowień dotyczących stylu życia, jest stawianie sobie celów niemożliwych do osiągnięcia w krótkim czasie i wielu naraz.

Zachowania zdrowotne, czyli wszelkie działania lub nawyki, które przyczyniają się do utrzymania, przywrócenia lub poprawy ogólnego stanu zdrowia i dobrego samopoczucia, są niezbędne w leczeniu cukrzycy. W tym przypadku kluczowe zachowania zdrowotne obejmują kontrolę poziomu glukozy we krwi, stosowanie zrównoważonej diety, regularną aktywność fizyczną, przyjmowanie leków zgodnie z zaleceniami i regularne kontrole u lekarza. Przyjmując te zachowania, możemy lepiej radzić sobie z chorobą, zmniejszać ryzyko powikłań i utrzymać dobre zdrowie psychiczne i fizyczne. Zmiana zachowania jest ważna w zarządzaniu cukrzycą, ponieważ może prowadzić do skutecznego leczenia choroby, lepszej jakości życia oraz lepszych umiejętności samoopieki i samokontroli.

Będąc konsekwentnymi, poświęcając czas i uwagę wdrażaniu nowych nawyków, określone zachowania w końcu się staną częścią życia. Przyjdzie to naturalnie, bez wewnętrznej walki ze słabą silną wolą. Pomocne w tym jest tzw. układanie nawyków.

Niezdrowe nasycone kwasy tłuszczowe w planowaniu diety

Stężenie cholesterolu we krwi, które związane jest z ryzykiem chorób sercowo-naczyniowych, w znaczącym stopniu zwiększają nasycone kwasy tłuszczowe zawarte w jedzeniu. Spożywane w nadmiarze przyczyniają się do miażdżycy, więc jeśli chcemy zadbać o serce i naczynia, i uniknąć poważnych problemów zdrowotnych (np. zawału mięśnia sercowego), powinniśmy je zdecydowanie ograniczyć.

Towarzystwa naukowe (diabetologiczne, kardiologiczne) rekomendują dzienne spożycie nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) na poziomie 10% kaloryczności diety. W przypadku hipercholesterolemii (wysokiego poziomu cholesterolu we krwi) i towarzyszącej cukrzycy, zalecana ilość NKT w diecie to poniżej 7% wartości energetycznej. Co to oznacza?

Że posiłki spożywane w ciągu całego dnia powinny dostarczać 7% (ewentualnie 10%) nasyconych kwasów tłuszczowych. Jak to przenieść na praktykę i przyrządzanie posiłków? Dopuszczalną zawartość NKT w diecie obliczamy przy uwzględnieniu kaloryczności diety. Wzór jest bardzo prosty: Kaloryczność diety x 0,007 lub x 0,01 (bo 7% lub 10%). Wynik na przykładzie diety 2000 kcal: 14 g/20 g NKT.

Choroby gardła i krtani

Większość infekcji pojawiająca się przy zmiennej aurze to typowe przeziębienia, zwykle ustępują samoistnie po zastosowaniu klasycznych metod leczniczych. Jednak zdarzają się też schorzenia poważniejsze, jak angina czy zapalenie krtani, i wówczas konieczna jest pilna konsultacja lekarska.

Ostre zapalenie gardła spowodowane jest głównie przez wirusy (w 70–80% przypadkach), ale może także współistnieć z chorobami zakaźnymi: odrą, różyczką i ospą. Sprzyja mu gorące i suche lub zimne powietrze, zapylenie, spożywanie zbyt zimnych bądź zbyt gorących napojów, czynniki drażniące, przede wszystkim dym papierosowy. Stan zapalny obejmuje całą błonę śluzową, najczęściej w części ustnej gardła. Do objawów wirusowego zapalenia gardła zaliczamy: pogorszenie samopoczucia, osłabienie, bóle gardła, bóle głowy i stany podgorączkowe. Przeważnie choroba mija sama po około 7 dniach, po zastosowaniu leczenia objawowego. Zaleca się spożywanie dużej ilości płynów, aby nawilżyć błonę śluzową gardła, a także ze względu na towarzyszącą gorączkę. W razie gorączki lekiem pierwszego rzutu jest paracetamol. Preparaty do ssania zawierają środki miejscowo znieczulające i działają również przeciwzapalnie.