Przecukrzenia często spowodowane są zbyt dużą zawartością tłuszczu w stosunku do dawki insuliny posiłkowej lub nieodpowiednio dobranym rodzajem insuliny do jedzenia. Posiłek bogaty w tłuszcze, np. kolacja składająca się z parówki, sera żółtego, majonezu, może spowodować przecukrzenie po 5–7 godzinach od kolacji. Ta odległa hiperglikemia najczęściej nie jest kojarzona z posiłkiem. Posiłki o takiej samej zawartości węglowodanów, ale różnej ilości tłuszczu są bezpośrednią przyczyną zmiennych glikemii w ciągu dnia i wieczorem.
Hipoglikemia w ciągu dnia a przecukrzenia
Nie tylko nocna hipoglikemia jest przyczyną przecukrzenia (rannego). Zbytnie spadki glukozy we krwi w ciągu dnia także często prowadzą do późniejszych hiperglikemii. Dzieje się tak z kilku powodów: długo utrzymujących się objawów hipoglikemii, reakcji organizmu na niedocukrzenie i „przejadania” niedocukrzenia. Zasadniczym problemem związanym z hipoglikemią są objawy sygnalizujące nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi, które utrzymują się dłużej niż niedocukrzenie biochemiczne (stężenie faktyczne). Utrzymujące się objawy niedocukrzenia prowokują do spożywania nadmiernej ilości jedzenia, często kalorycznych słodyczy, jak np. czekolada. Nie bez powodu diabetycy w stanie niedocukrzenia mówią o odczucia „wilczego głodu” – nasz organizm chcąc zmusić nas do dostarczenia mu energii reaguje wzmożonym apetytem. W takiej sytuacji nietrudno o przejedzenie. W stanie hipoglikemii w ciągu dnia uruchamiają się podobne mechanizmy samoregulacji mające za zadanie podniesienie stężenia glukozy we krwi, jak te które działają w nocy (uwalnianie glukozy z wątroby i mięśni).
Aktywność fizyczna
Wysiłek fizyczny bezpośrednio powoduje spadek stężenia glukozy we krwi. Podczas ćwiczeń fizycznych dochodzi do zwiększonego metabolizmu glukozy, lepszego ukrwienia mięśni i większej dostępności insuliny do tkanek docelowych, tym samym do przyspieszenia metabolizmu glukozy na poziomie komórki mięśniowej. Niedocukrzenie może wystąpić w trakcie wysiłku fizycznego, bezpośrednio po nim, ale też nawet 10–20 godzin później. Przykładowo aktywność fizyczna związana ze zmianą trybu życia, jak np. wyjazd na obóz sportowy, może być przyczyną późnej hipoglikemii, najczęściej występującej nad ranem lub w środku nocy, rzadko kiedy kojarzonej z aktywnością w ciągu dnia. Dlatego też może być jedną z przyczyn zmiennych glikemii, zwłaszcza na czczo, przy takiej samej dawce insuliny bazalnej.
Ustalenie przyczyn zmiennych glikemii, nawet przy zadowalającej wartości hemoglobiny glikowanej, zawsze wymaga wielokrotnych oznaczeń poziomu glukozy we krwi, najlepiej przed każdym posiłkiem i po dwóch godzinach po jedzeniu. Celowe i instruktywne jest dokonanie oddzielnej analizy wyników glikemii z nocy i godzin rannych oraz tych uzyskanych w ciągu dnia, a także zapisywanie „parametrów” węglowodanowych wszystkich posiłków w dniach, w których wykonywany jest profil dobowy glikemii. Wnikliwa obserwacja własnego organizmu pozwoli ustalić przyczyny wahań glikemii, zarówno w ciągu dnia, jak i w nocy, co stworzy szansę na ich wyeliminowanie. A wtedy okiełznamy jedno z największych wyzwań, jakie stawia przed nami cukrzyca typu 1 – zmienny profil glikemii.
prof. nadzw. dr hab. med. Ewa Pańkowska