Obliczanie wymienników zawartych w posiłku stanowi filar stabilnego i prawidłowego dobowego profilu glikemii u osób wymagających leczenia insuliną. Kolejnym etapem jest już dawkowanie insuliny posiłkowej, zarówno w pompach insulinowych, jak i w intensywnej insulinoterapii przy użyciu penów.
Zawartych w tym tekście wskazówek, informacji i przykładów nie należy traktować jako porady lekarskiej i odnosić do własnego przypadku. Jeżeli pojawiają się jakiekolwiek problemy w leczeniu i wyrównaniu cukrzycy zawsze należy się zgłosić do swojego lekarza prowadzącego, bo tylko on zna historię choroby danej osoby i może udzielić profesjonalnej, adekwatnej do sytuacji i stanu zdrowia pacjenta porady lekarskiej.
Jak wyliczać dawkę insuliny na posiłki mieszane – pompy insulinowe
Najczęściej nasze posiłki są posiłkami mieszanymi, a więc zawierają wymienniki węglowodanowe WW i białkowo-tłuszczowe WBT. Dlatego też warto zastanowić się, który z bolusów proponowanych przez pompy insulinowe będzie odpowiedni do najczęściej spożywanych posiłków. Nowoczesna pompa insulinowa posiada trzy rodzaje bolusów: bolus – prosty (ang. normal), bolus przedłużony/prostokątny (ang. square) i bolus złożony/wielofalowy (ang. dual) składający się z bolusa prostego i prostokątnego, czyli natychmiastowego i rozłożonego w czasie napływu insuliny. Obecnie na świecie ogólnie przyjęto, że dawka insuliny posiłkowej wyznaczana jest na podstawie zawartości węglowodanów w posiłku, w przypadku posiłków bogatych w białka i tłuszcze zalecane jest podzielenie obliczonej dawki na część podaną w bolusie prostym i część w bolusie prostokątnym. Jak wiemy z własnych doświadczeń, taka metoda leczenia nie gwarantuje prawidłowej kontroli glikemii poposiłkowych. Dlatego też zaczęto szukać nowych rozwiązań, i wraz z nimi nowych zasad będących podstawą w obliczaniu dawki insuliny posiłkowej.
Szkoła warszawska
Autorzy artykułu, na podstawie algorytmu wypracowanego w Klinice Diabetologii Warszawskiego Uniwersytetu Medycznego, proponują nowy system dawkowania insuliny posiłkowej. W systemie tym odrębnie liczona jest dawka insuliny na węglowodany – programowana w bolusie prostym – i odrębnie na jedzenie zawierające białka i tłuszcze – programowana w bolusie przedłużonym/ prostokątnym (square).
Od teorii do praktyki
W celu ostatecznego wyliczenia dawki insuliny należy znać swój wskaźnik insulina-wymiennik. Wskaźnik ten dla każdej osoby leczonej insuliną jest ustalany przez lekarza. Mówi on, jaka jest nasza wrażliwość na insulinę, czyli, ile jednostek insuliny jest niezbędnych na 1 wymiennik (WW, WBT) w celu uzyskania normoglikemii poposiłkowej. Odzwierciedla on siłę działania insuliny. Dlatego też musi być indywidualnie dopasowany dla każdej osoby leczonej insuliną. Dodatkowo przelicznik ten zależy również od pory dnia.
Jak obliczyć dawkę insuliny, znając wskaźnik inulina-wymiennik?
Zasada dawkowania jest prosta. Liczbę wyliczonych wymienników węglowodanowych mnożymy przez wskaźnik insulina-wymiennik i otrzymujemy liczbę jednostek insuliny do podania w bolusie prostym. Liczbę WBT mnożymy przez wskaźnik insulina-wymiennik (taki sam jak dla WW) i otrzymujemy liczbę jednostek insuliny do podania w bolusie przedłużonym/prostokątnym.
Większość pacjentów zapyta: na jaki czas zaplanować podanie bolusa przedłużonego?
Według metody wypracowanej w naszym ośrodku, ułożyliśmy zasadę:
Liczba WBT + cyfra 2 = liczba godzin, na jakie należy rozłożyć bolus przedłużony
Np. 1 WBT + 2 = 3 godziny; 2 WBT + 2 = 4 godziny
Jak widzimy, minimalny czas to trzy godziny. Należy jednak pamiętać, że jeżeli w posiłku mamy dużą liczbę WBT ponad 4, bezpieczniej jest rozłożyć bolus przedłużony na możliwie najdłuższy czas, czyli osiem godzin.
Wiele pomp insulinowych wyposażonych jest w kalkulator bolusa, który ułatwia wyliczenie dawki insuliny posiłkowej. Kiedy mamy posiłek mieszany, wprowadzamy do kalkulatora całkowitą liczbę wymienników zawartych w posiłku, a następnie dzielimy uzyskaną dawkę (liczbę jednostek) na część do podania w bolusie prostym i część do podania w bolusie przedłużonym/prostokątnym. Dla ułatwienia, podajemy, jak krok po kroku programować bolus złożony.
Przykład:
Obiad ma 3 WW i 3 WBT, wskaźnik insulina wynosi 0,5 j/WW
W sumie mamy więc 6 wymienników: 6 W x 0,5 jednostki (wskaźnik insulina-wymiennik) = 3 jednostki
Następny krok to wybranie odpowiedniego rodzaju bolusa.
Ze względu na zawartość więcej niż 1 WBT, wybieramy bolus złożony/wielofalowy.
Całkowita dawka insuliny do posiłku to 3 jednostki. W posiłku mamy 3WBT, dlatego też 1,5 j. rozłożymy na pięć godzin zgodnie z przedstawioną powyżej regułą. Taki bolus podaje część insuliny natychmiast i część w bolusie przedłużonym/prostokątnym.