Diabetyk | Życie z cukrzycą
INSULINA I GLUKOZA – UKŁAD ZALEŻNOŚCI
PARADOKS BRAKU INSULINY
Wiemy już, że organizm diabetyka nie jest świadomy tego, iż komórki beta jego trzustki nie produkują insuliny. Jeśli osoba z cukrzycą sama jej nie dostarczy, organizm zachowuje się tak, jak w sytuacji głodu – uruchamia procesy ratujące go z opresji: dąży do zwiększenia stężenia glukozy we krwi nawet do wysokich wartości, gdyż „myśli”, że powodem jej braku w komórkach jest jej niski poziom we krwi (jak wspomniano wcześniej – glukoza najpierw przenika do krwiobiegu, a dopiero potem z krwi do komórek).
Jak to się odbywa? Komórki alfa (także znajdujące się w trzustce) rejestrują obniżenie stężenia glukozy we krwi i uwalniają do krwiobiegu hormon zwany glukagonem. Za jego pośrednictwem do wątroby dociera sygnał, by ta uwolniła glukozę ze zgromadzonych w niej rezerw glikogenu. Mamy tu więc do czynienia z paradoksem – nadmierne ilości glukozy krążą we krwi, nie mogąc się dostać do komórek z powodu braku insuliny, a wątroba poinformowana o braku glukozy w organizmie wydziela jeszcze dodatkowe jej ilości.
Jeżeli sytuacja „głodzenia” komórek (ze względu na niemożność wniknięcia do nich glukozy) będzie trwała dłużej, organizm zużyje kolejne rezerwy glukozy. Przy udziale hormonu stresu – adrenaliny – dojdzie do rozpadu tłuszczu na kwasy tłuszczowe i glicerol. Kwasy tłuszczowe ulegną w wątrobie przekształceniu w związki ketonowe, a glicerol – w glukozę. Nadmierna ilość związków ketonowych zakwasza krew, prowadząc do wystąpienia kwasicy ketonowej. Chcąc się ich pozbyć, organizm wydali je z moczem (tak samo postąpi z nadwyżką glukozy) lub w formie acetonu z wydychanym powietrzem (owocowy zapach).
To „błędne koło” – paradoksu głodu w dostatku – można przerwać jedynie poprzez dostarczenie organizmowi insuliny. Otworzy ona komórki, a „wejście” do nich glukozy spowoduje, że nie tylko zaczną one prawidłowo funkcjonować, ale spadnie także wartość glikemii.
OBJAWY WYSOKIEJ GLIKEMII
- potrzeba częstego oddawania moczu, także w nocy,
- duża objętość moczu,
- utrata płynów powodująca duże pragnienie, suchość: w ustach, błony śluzowej oraz skóry,
- brak siły, osłabienie,
- zaburzenia widzenia – rozmyty obraz,
- trudności z koncentracją, drażliwość.
OBJAWY NIEDOBORU INSULINY
■ Spowodowane wytworzeniem się związków ketonowych:
- wymioty, nudności,
- ból brzucha,
- zmęczenie,
- głębszy oddech, zapach acetonu w wydychanym powietrzu,
- ból w klatce piersiowej lub żołądka, trudności w oddychaniu,
- senność,
- śpiączka cukrzycowa.
■ Spowodowane wyczerpaniem się zapasów energii:
- osłabienie,
- utrata wagi,
- deficyt wzrostu (przy przewlekłym niedoborze insuliny).
Trzustka pełni w organizmie dwie bardzo ważne funkcje: produkuje enzymy trzustkowe potrzebne do trawienia pokarmów oraz wytwarza insulinę. To pierwsze zadanie u osób chorych na cukrzycę realizowane jest poprawnie, problem stanowi mechanizm insulinotwórczy.
W trzustce znajdują się wysepki Langerhansa składające się z komórek alfa oraz beta. Komórki alfa wydzielają glukagon – hormon działający przeciwstawnie do insuliny (wytwarzanej przez komórki beta). U osób zdrowych zarówno komórki alfa, jak i beta rejestrują poziom glukozy we krwi. Te pierwsze – gdy stężenie glukozy jest za niskie, te drugie – gdy jest za wysokie. W sytuacji niedoboru glukozy do akcji wkraczają komórki alfa, które za pośrednictwem glukagonu informują organizm o sytuacji. Wówczas glukoza uwalniana jest z zapasów glikogenu zgromadzonych w wątrobie. Z kolei, gdy stężenie glukozy wzrasta, komórki beta mające wbudowany swoistego rodzaju glukometr, wydzielają do krwi odpowiednią ilość insuliny. W przypadku cukrzycy mechanizm ten działa nieprawidłowo lub nie działa w ogóle, gdyż komórki beta tracą zdolność do produkowania insuliny. Dlatego insulinę trzeba podawać z zewnątrz – za pomocą wstrzykiwaczy lub pompy insulinowej.
Katarzyna Stanisławska
Konsultacja medyczna: dr hab. n. med. Ewa Pańkowska