Stopa cukrzycowa to złożone i bardzo trudne do leczenia przewlekłe powikłanie cukrzycy. Powiedzenie „lepiej zapobiegać niż leczyć” w tym wypadku jest szczególnie uzasadnione. Zaawansowane przypadki stopy cukrzycowej zagrożone są amputacją części kończyny, co prowadzi do inwalidztwa. Możliwy jest też rozwój ciężkiego, ogólnoustrojowego i potencjalnie śmiertelnego zakażenia.
Warto podkreślić, że w przypadku chorego z cukrzycą typu 2 zespół stopy cukrzycowej rozwija się szybciej – z powodu współistnienia miażdżycy – niż u osób z cukrzycą typu 1. Zmiany niedokrwienne ułatwiają powstawanie owrzodzeń i utrudniają ich gojenie. Leczenie zespołu stopy cukrzycowej wymaga zaangażowania specjalistów wielu dziedzin: diabetologa, internisty, ortopedy, chirurga naczyniowego, rehabilitanta, dietetyka, psychologa, kosmetyczki, a niekiedy dobrego szewca.
Stopa cukrzycowa – co to znaczy?
Zespół stopy cukrzycowej oznacza zakażenie i/lub owrzodzenie, i/lub destrukcję tkanek głębokich stopy. Spowodowane jest to uszkodzeniem nerwów obwodowych i/lub naczyń stopy. Uszkodzenia te mają różny stopień zaawansowania. W związku z rodzajem mechanizmu, który je powoduje, mówimy o stopie neuropatycznej – jeśli przeważa uszkodzenie nerwów, stopie naczyniowej – jeśli dominuje uszkodzenie naczyń i tzw. stopie mieszanej – jeśli oba mechanizmy współwystępują (ten typ występuje najczęściej).
Czynniki ryzyka rozwoju stopy cukrzycowej
Znane są liczne czynniki ułatwiające rozwój stopy cukrzycowej i utrudniające jej leczenie. Należą do nich:
- Źle wyrównana metabolicznie cukrzyca! Zazwyczaj leczenie zespołu stopy cukrzycowej wymaga stosowania intensywnej insulinoterapii, a leki hipoglikemizujące doustne są dopuszczone tylko w wyjątkowych sytuacjach.
- Brak wiedzy na temat cukrzycy i jej powikłań, brak odpowiedniej prewencji i pielęgnacji.
- Obecność zniekształceń i wad ustawienia stóp, nadmierny nacisk na podeszwową część stopy, nawracające mikrourazy (nieodpowiednie obuwie!).
- Inne czynniki: otyłość, nadciśnienie tętnicze, miażdżyca zarostowa tętnic kończyn dolnych, neuropatia obwodowa, zaburzenia lipidowe, niewydolność nerek, osteoporoza, palenie tytoniu.
Codzienna domowa diagnostyka
Prawdą jest, że stopy należy dokładnie oglądać na każdej wizycie u diabetologa lub lekarza rodzinnego, ale najwięcej korzyści odniesiesz z samodzielnej codziennej kontroli stanu stóp i z odpowiedniej ich pielęgnacji. To właśnie błędy i zaniedbania dnia powszedniego prowadzą do rozwoju ciężkich postaci tego schorzenia.
Podstawowe zasady codziennej domowej diagnostyki i pielęgnacji:
- dokładne oglądanie stóp (starsze osoby albo bardzo otyłe, które mają problem z obejrzeniem podeszew stóp powinny poprosić o kontrolę młodszych członków rodziny),
- mycie stóp w letniej wodzie, w łagodnych środkach myjących o neutralnym pH, dokładne wycieranie stóp miękkim bawełnianym ręcznikiem, także między palcami (profilaktyka grzybicy stóp),
- noszenie odpowiednio dopasowanego obuwia – ze skór naturalnych, na solidnych podeszwach, bez odsłoniętych palców, skarpety tylko bawełniane. Jeśli istnieje taka potrzeba, należy zamówić odpowiednie wkładki ortopedyczne do obuwia,
- odpowiednie zabiegi pielęgnacyjne – fachowe usuwanie modzeli, ognisk hiperkeratozy (znaczne pogrubienie warstwy rogowej naskórka związane z nadmiernym rogowaceniem), obcinanie paznokci. Niektóre salony kosmetyczne specjalizują się w tzw. diabetokosmetologii i oferują diabetykom szereg profesjonalnych zabiegów pielęgnacji stóp,
- nie stosuj żadnych maści na odciski i innych specyfików na rany i otarcia; utrudniają one odpływ wydzieliny i stwarzają świetne środowisko dla rozwoju bakterii,
- edukacja to podstawa – systematycznie poszerzaj swoją wiedzę na temat cukrzycy, aby szybko wykryć potencjalne zagrożenia.
