LECZENIE I ZAPOBIEGANIE
Główną powinnością lekarza i pacjenta jest stałe monitorowanie parametrów rozwoju choroby. Prawidłowa kontrola cukrzycy gwarantuje brak wystąpienia lub przynajmniej istotne opóźnienie większości patologii w narządzie wzroku. Osoba chorująca na cukrzycę powinna przynajmniej raz w roku mieć przeprowadzone badanie okulistyczne, a wszelkie zauważone zmiany wymagają konsultacji z prowadzącym podstawowe leczenie diabetologiem. To do jego decyzji należy ewentualna korekta leczenia cukrzycy.
W zależności od stopnia nasilenia zmian patologicznych w tylnym odcinku gałki ocznej leczeniem z wyboru jest zamknięcie patologicznych pętli naczyniowych oraz ognisk krwotocznych za pomocą fotokoagulacji laserowej. Takie działanie zależnie od wskazań może dotyczyć bardzo ograniczonych obszarów siatkówki (np. w obrzęku plamki żółtej) albo obszarów odpowiednio większych – aż do tzw. panfotokoagulacji laserowej obejmującej prawie całe dno oka. Ma to na celu wyeliminowanie części powierzchni niedokrwionej siatkówki i zmniejszenie produkcji czynnika wzrostu odpowiedzialnego za nowotworzenie naczyń (VEGF), zanik nowo utworzonych naczyń oraz stworzenie zabezpieczenia przed pociąganiem szklistkowo-siatkówkowym. W wyniku laseroterapii można uzyskać znaczącą poprawę stanu miejscowego, ale po jakimś czasie znowu mogą wystąpić takie same objawy patologiczne. Wtedy stosuje się ponownie koagulację laserową, nieraz uzupełnioną kriokoagulacją (ogniskowe stosowanie niskiej temperatury). Co ciekawe, kriokoagulację stosuje się również w celu eliminacji nowotwórstwa naczyniowego w tęczówce przed zabiegiem przeciwjaskrowym, jeśli zmiany w przednim odcinku oka doprowadziły do wystąpienia jaskry wtórnej.
W przypadku ciężkich powikłaniach, do jakich należą duże, niewchłaniające się krwotoki do ciała szklistego i odwarstwienie siatkówki, stosuje się zabieg witrektomii, tj. chirurgiczne usunięcie patologicznie zmienionego ciała szklistego i zastąpienie go sztuczną substancją o zbliżonych właściwościach fizyko-chemicznych. Uzyskane wyniki różnią się od siebie w zależności od czasu trwania zmian, dotychczasowego przebiegu choroby, stosowanej wcześniej (lub nie) fotokoagulacji laserowej. W większości przypadków następuje jednak długotrwała poprawa ostrości wzroku.
Wszystkie te metody są rekomendowane w zależności od indywidualnych wskazań przez zespół specjalistów dyskutujących powyższe zagadnienia podczas Światowego Kongresu Okulistycznego w Berlinie w czerwcu b.r. Co wymaga podkreślenia, w opinii profesora Gerharda Klausa Langa – Prezydenta Światowego Kongresu – Polska znajduje się wśród wiodącej dziesiątki państw świata, które w diagnostyce i leczeniu tych trudnych problemów wypracowują i wdrażają nowe, efektywne metody działań.
W przypadku cukrzycowych uszkodzeń tylnego odcinka gałki ocznej coraz więcej światowych ośrodków badawczych skłania się do podawania bezpośrednio do ciała szklistego inhibitorów czynnika wzrostu odpowiedzialnego za nowotworzenie naczyń (leki anty-VEGF). Odległe wyniki tego rodzaju terapii nie są jeszcze znane z powodu zbyt krótkiego okresu obserwacji leczonych pacjentów, ale pierwsze rezultaty wydają się zachęcające. Pamiętajmy jednak, że podawanie tego rodzaju leków bezpośrednio do wnętrza ciężko chorej gałki ocznej jest zawsze obarczone pewnym ryzykiem, dlatego opinie fachowców odnośnie do tej metody są ostrożne.
Z uwagi na ważność problematyki dotyczącej leczenia następstw cukrzycowego uszkodzenia narządu wzroku w wielu krajach świata uczeni ciągle prowadzą intensywne prace nad poznaniem mechanizmów powstawania zmian patologicznych i nad doskonaleniem metod leczenia. Wszyscy jednak podkreślają konieczność prowadzenia podstawowych działań prewencyjnych, przede wszystkim edukacji pacjentów.
Świadomość kontrolowania przebiegu cukrzycy musi być coraz bardziej efektywna, aby reakcja na zaburzenia była natychmiastowa. Niedopuszczalne jest czekanie w niewiedzy na rozwój tych najgroźniejszych i najtrudniejszych do leczenia zmian w narządzie wzroku.
dr n. med. Alicja Barwicka