Dopiero od niedawna uświadamiamy sobie, że ból to nie tylko cierpienie konkretnej osoby, ale także zjawisko społeczne. Niestety dane o częstości występowania bólu przewlekłego w poszczególnych społecznościach są niepełne, a w wielu krajach wręcz fragmentaryczne.
Największym raportem na ten temat jest opracowanie z 2006 r. przedstawione przez dr. Haralda Breivika i wsp. ze słynnego Rikshospitalet w Oslo na łamach pisma dla lekarzy „European Journal of Pain”.
Autorzy na podstawie ankiety telefonicznej przeprowadzonej w 15 krajach europejskich oraz Izraelu przeanalizowali wszystkie aspekty związane z bólem przewlekłym u 4839 respondentów cierpiących na tę dolegliwość. Pytano o stopień nasilenia bólu (skala 10-punktowa: 1 punkt to brak bólu, 10 punktów to ból nie do zniesienia), rodzaj otrzymywanego leczenia i jego skuteczność, wpływ bólu na życie zawodowe i rodzinne osoby cierpiącej.
Badanie wykazało, że najczęściej występował ból o nasileniu umiarkowanym – zgłaszało go 66% ankietowanych, przy czym w 46% ból miał charakter dolegliwości stałej, a u 54% pojawiającej się okresowo. Czas trwania bólu był zróżnicowany i wynosił od dwóch do 15 lat!
Samo doznanie bólu przewlekłego głęboko wpłynęło na życie wielu ankietowanych – 19% z nich utraciło pracę, 13% musiało zmienić rodzaj wykonywanej pracy na inną, zwykle gorszą pod względem finansowym i prestiżowym. Ból wpływał też negatywnie na życie rodzinne. Często osoby cierpiące na bóle tracą nie tylko pracę, ale również współmałżonków, którzy od nich odchodzą.
Lekarze wobec bólu
Postawa lekarzy wobec pacjenta cierpiącego na ból przewlekły jest zróżnicowana i niewolna od niedoskonałości zarówno w aspekcie diagnostycznym, jak i terapeutycznym. Pierwszym obowiązkiem lekarza jest ustalenie przyczyny bólu, jednakże w wypadku bólu przewlekłego nie zawsze jest to możliwe. Pacjenci kierowani są na różne badania i konsultacje (reumatologiczne, psychiatryczne, neurologiczne), które jednak nie przynoszą odpowiedzi na podstawowe pytanie o przyczynę bólu. Wykonane badania dodatkowe, w tym z użyciem najnowszych technik obrazowych, nie wykazują odchyleń od normy. W tej sytuacji powstaje problem, jakie postępowanie dla danego pacjenta będzie najwłaściwsze. Pacjenci często wędrują od lekarza do lekarza na kolejne konsultacje, za każdym razem otrzymując modyfikację dotychczasowego leczenia.
Ze wspomnianej ankiety dr. Haralda Brevicka i wsp. wynika, że najczęściej rekomendowanymi środkami przeciwbólowymi są leki z grupy niesterydowych przeciwzapalnych (44%), rzadziej z grupy tzw. słabych opioidów (13%), a najrzadziej z grupy tzw. mocnych opioidów (5%). Stosowane są także inne niż farmakoterapia metody zwalczania bólu, takie jak masaże (30%), fizykoterapia (21%) czy akupunktura (13%). Często zalecane jest leczenie przeciwdepresyjne, bo uogólniony ból bywa traktowany jako objaw depresji.
Sylwetka pacjenta z bólem przewlekłym
Choć poszczególne schorzenia mają indywidualny przebieg, u każdego pacjenta inny, to zdaniem prelegentów ból przewlekły częściej dotyka kobiet niż mężczyzn. Zwykle są to osoby o niższym poziomie wykształcenia oraz niższych dochodach. Nie jest to jednak regułą. Przedstawicielka organizacji Chronic Pain Ireland podkreślała w dyskusji, aby nie ulegać w tym względzie stereotypom – ból przewlekły może dotykać także mężczyzn i/lub osób z wysokim poziomem wykształcenia oraz dobrymi dochodami.
