D. Powstawanie tętniaków aorty, kiedy miejsca tętnic bardziej podatne na wzrost ciśnienia tętniczego uwypuklają się lub ulegają pęknięciu.
E. Rozwój choroby niedokrwiennej serca, który w przebiegu nadciśnienia tętniczego wynika z zaburzeń funkcji naczyń wieńcowych oraz z upośledzonego krążenia wieńcowego jako następstwo przerostu mięśnia sercowego.
F. Uszkodzenie nerek, w których ostatecznie dochodzi do uszkodzenia kłębuszków nerkowych, rozwoju niewydolności nerek oraz wtórnej niedokrwistości. Nadciśnienie tętnicze powoduje wzrost ciśnienia krwi przepływającego przez tzw. kłębuszki nerkowe – drobne kłębki naczyń krwionośnych wchodzące w skład struktury nerki. Wysokie ciśnienie panujące w kłębuszkach nerkowych uszkadza struktury filtracyjne kłębuszka, na skutek czego zaczyna się pojawiać białko w moczu. W miarę upływu czasu dodatkowo miąższ nerki zaczyna włóknieć, co jeszcze bardziej upośledza funkcję nerek. Ostatecznie nerki tracą zdolności filtracyjne i rozwija się schyłkowa niewydolność nerek. Wzrost ciśnienia tętniczego w chorobie nerek zależy od dwóch mechanizmów. Po pierwsze w miarę rozwoju przewlekłej choroby nerek dochodzi do zatrzymania płynów w organizmie z powodu upośledzonego wydalania wody i sodu przez nerki. Po drugie nerki są regulatorem nadciśnienia tętniczego, gdyż wytwarzają specyficzny dla nerek hormon reninę (nazwa pochodzi od łacińskiego słowa ren – nerka). Wydzielenie reniny uruchamia kaskadę zdarzeń, w której bierze udział wspomniany wcześniej układ hormonalny renina – angiotensyna – aldosteron prowadzący do skurczu naczyń krwionośnych i wzrostu ciśnienia tętniczego. Silnym bodźcem dla nerki do wydzielenia reniny jest sytuacja, kiedy do kłębuszków nerkowych dopływa zbyt mało krwi. W rozwijającej się przewlekłej chorobie nerek zwykle występuje upośledzony przepływ krwi przez kłębuszki nerkowe, dlatego niemal zawsze towarzyszy jej nadciśnienie tętnicze, nawet jeśli jeszcze nie doszło do zatrzymania nadmiaru płynów w organizmie.
Jak chronić się przed wystąpieniem nadciśnienia tętniczego?
Zmiana stylu życia oraz unikanie czynników wywołujących nadciśnienie tętnicze są najlepszą ochroną przed jego wystąpieniem.
Do zmiany stylu życia należy:
1. Redukcja masy ciała (otyłości nadwagi), o czym wspomniano powyżej.
2. Znaczne ograniczenie spożycia soli kuchennej do mniej niż 2 g na dobę. Prawie 80% spożywanej soli zawarte jest w przetworzonych produktach spożywczych (szczególnie w mięsach, wędlinach i nabiale), pozostałe 20% spożywane jest jako przyprawa (zarówno w postaci czystej oraz jako dodatek wielu przypraw kuchennych).
1 łyżeczka herbaciana zawiera aż 6,5 g soli kuchennej. Spożywając produkty przetworzone kupowane w sklepach, powinno się całkowicie wyeliminować stosowanie soli jako przyprawy.
3. Wdrożenie regularnego wysiłku fizycznego w postaci ćwiczeń aerobowych (czyli tlenowych) minimum 2–3 razy w tygodniu 30–40 min. Dzięki ćwiczeniom aerobowym (jazda na rowerze, pływanie, bieganie, gry zespołowe) zostaje zachowana elastyczność naczyń tętniczych, dzięki czemu nie rozwija się nadciśnienie tętnicze. Efektu takiego nie wywołuje natomiast wysiłek siłowy. Dla osób starszych idealnym rozwiązaniem jest w miarę szybki marsz z kijami (nordic walking).
4. Ograniczenie spożycia alkoholu. Tuż po spożyciu alkoholu dochodzi do spadku ciśnienia tętniczego (naczynia ulega rozszerzeniu) oraz przyspieszenia czynności serca, co daje poczucie „ciepła”. Natomiast klika godzin potem pod wpływem wielu czynników hormonalnych i nerwowych ciśnienie tętnicze rośnie. Częste spożywanie alkoholu prowadzi do wystąpienia nadciśnienia tętniczego.
5. Zwiększenie zawartości potasu w diecie do 3,5 g/dobę. Potas zawarty jest w większości świeżych warzyw i owoców, w nieprzetworzonych mięsach i rybach. Nie należy uzupełniać potasu zamiennikiem soli kuchennej. Należy również pamiętać, że część leków hipotensyjnych może podnosić stężenie potasu w surowicy krwi.
6. Przestrzeganie zaleceń dietetycznych DASH (Dietery Approaches to Stop Hypertension). Zalecenia DASH zostały opracowane dla osób z nadciśnieniem tętniczym. W zaleceniach tych preferowane są produkty o bardzo niskiej zawartości sodu, podstawą diety są duże ilości warzyw, owoców, produktów z dużą zawartością błonnika, ryb morskich i tłuszczów roślinnych, chudy nabiał i chude mięsa.