Opis

Fragmenty artykułów w Diabetyk nr 12/2024

Świątecznie (nie)hiperglikemicznie

Każda z grup produktów nie tylko zasadniczo różni się smakiem, ale ma inny wpływ na stężenie glukozy we krwi. Zdecydowanie najszybciej wzrasta ono po produktach

węglowodanowych, zatem wskazane jest unikanie glukozy, sacharozy oraz nadmiaru fruktozy (np. w owocach, a już w szczególności w owocach suszonych). Na świątecznym stole potraw zawierających tylko węglowodanowy mamy niewiele (np. wspomniany kompot z suszu), w większości przypadków są one źródłami tłuszczu i białka (jajka, masło, margaryny, oliwy, oleje, sery, ryby, mięso, produkty mięsne). Trawienie ich zaczyna się około 3 godziny po spożyciu posiłku, w zależności od ilości, składu, proporcji składników na talerzu. Dopiero po takim czasie zaobserwujemy, jak zwiększa się stężenie glukozy. Co ważne, im więcej w posiłku tłuszczu, tym wolniejsze jego wchłanianie, a zatem wzrost glikemii zaobserwujemy dopiero kilka godzin później. A przecież w tak zwanym międzyczasie przekąsimy coś małego, często słodkiego…

Komponując świąteczne menu, postarajmy się niektóre z naszych przepisów tak  zmodyfikować, by nieco spowolnić tempo wchłaniania posiłku. Doskonale w tej roli sprawdza się błonnik pokarmowy (np.  surowe warzywa), zatem tam, gdzie możemy dodać jego naturalne źródła, nie wahajmy się tego robić.

Czas w zakresie

Parametr, jakim jest TIR (czas w określonym zakresie glikemii) wiele mówi o przebiegu cukrzycy i jest znakomitym uzupełnieniem oznaczeń hemoglobiny glikowanej. Można również analizować, ile wartości odpowiada ciężkim niedocukrzeniom i jaki to ma wpływ na inne parametry kliniczne, np. zaburzenia rytmu serca, zaburzenia sprawności mentalnej. Przy cukrzycy cele leczenia trzeba indywidualizować. Będą one zależne od typu cukrzycy, wieku, stanu zdrowia, istniejącego ryzyka hipoglikemii, diety (zawartości węglowodanów). Generalnie można powiedzieć, że im wyższy TIR, tym lepiej, ale uwaga na niedocukrzenia. Z badań wynika, że polepszenie się TIR nawet o 5% jest znaczące, bo przekłada się na dodatkową godzinę „spędzoną w zakładanej normie”. W różnych materiałach edukacyjnych publikowane są proponowane cele.

Z badań populacyjnych wynika, że statystyczny pacjent osiąga wartości rzędu 50–60% czasu w ciągu doby z glikemią w zakresie docelowym (70–180 mg/dl). Proponowany cel to 70% lub więcej, ale mniej niż 4% poniżej glikemii 70 mg/dl. Dla ciężarnych TIR powyżej 70%, ale poniżej 4% wartości mniejszych niż 63 mg/dl, i poniżej 25% wyższych niż 140 mg/dl.

Można się domyśleć, że istnieje przybliżona korelacja między HbA1c a TIR. Z obserwacji wynika, że HbA1c 7% koresponduje z wartością 70% czasu w pożądanym zakresie glikemii.

Problemy gastryczne

Niestrawność, zgaga, ból brzucha, wzdęcia, nudności… w każdej domowej apteczce można znaleźć co najmniej kilka preparatów na wymienione objawy. Czy wiemy jednak, który z nich zastosować w konkretnej dolegliwości gastrycznej? Okazuje się, że nietrudno o błąd… Problem jest o tyle istotny, że podanie niewłaściwego preparatu może wręcz nasilić objawy i pogorszyć stan zdrowia.

Podstawą skutecznego leczenia jest prawidłowe rozpoznanie problemu. Dopiero wiedząc, co nam dolega, można podjąć decyzję o tym, jakie leki zastosować. Warto o tym pamiętać szczególnie w przypadku dolegliwości gastrycznych, w których apteczny asortyment preparatów dostępnych bez recepty jest szczególnie szeroki. A jak zdiagnozować dolegliwości żołądkowe?

Przede wszystkim warto znać ich podłoże, mechanizm i przyczynę. Rozpoznanie ułatwia też występowanie poszczególnych objawów w konkretnych konfiguracjach (i te przedstawiamy w artykule).

Zimowe warzywa

Poza sezonem powinniśmy częściej jadać kiszonki, korzystać z zapasów warzyw okopowych, cebulowych, uprawiać kiełki i zioła lub sięgnąć po mniej znane warzywa, na które pora przychodzi dopiero zimą – czyli po cykorię, endywię lub skorzonerę, zwaną też wężymordem.

Najpopularniejszą z kiszonek jest biała kapusta, ale do kiszenia nadają się również inne odmiany kapusty, a także bakłażany, karczochy, kalafiory, brokuły, fasolka szparagowa, marchew, buraczki, cebula, por, ogórki, cukinia, dynia, rzodkiew, kalarepa, seler, pasternak, papryka, pomidory i grzyby. Produktów spożywczych przeznaczonych do zakiszenia nie poddaje się wcześniej obróbce cieplnej i dlatego zachowują one większość wartościowych substancji odżywczych, które w procesie fermentacji prawie nie ulegają zmianie. Sam kwas mlekowy jest substancją łatwo przyswajalną i niezwykle cenną dla diabetyków.

Wiele warzyw korzeniowych zimuje w gruncie, w kopcach lub skrzyniach przesypanych piaskiem, co znacznie przedłuża ich trwałość. W okresie zimy są bezcennym źródłem witamin, minerałów i czynnych związków dbających o naszą wątrobę i serce, podnoszących odporność i przedłużających młodość. Wśród nich znajdziemy marchew, seler, pietruszkę, buraki, pasternak, salsefię, topinambur i skorzonerę, a możemy też dodać kilka rzepowatych – brukiew, czarną rzepę i rzodkiew japońską.

Co to jest zegar biologiczny?

Naukowcy z University of California w Los Angeles przeprowadzili doświadczenia u zwierząt laboratoryjnych z cukrzycą. Były one poddane przez 10 tygodni takim samym bodźcom świetlnym, jakie działają na ludzi pracujących w systemie zmianowym. Po tym okresie wykonano oznaczenia takich parametrów jak poziom glukozy, insuliny, melatoniny oraz przeprowadzono badania histologiczne tkanek trzustki. Okazało się, że nawet tak stosunkowo krótka ekspozycja na nieprawidłowe bodźce świetlne powodowała u zwierząt z cukrzycą zmiany w budowie komórek trzustki oraz wyższy poziom glukozy we krwi.

Zgromadzono podobne obserwacje dotyczące ludzi. Wiadomo, że praca zmianowa sprzyja pogorszeniu kontroli cukrzycy. W godzinach porannych dochodzi nie tylko do wzrostu ciśnienia krwi, częstości serca, krzepliwości krwi, ale także wzrasta insulinooporność. W dłuższym okresie życia w zmienionym rytmie dobowym może dochodzić także do rozwoju nadwagi i otyłości, co jeszcze bardziej pogarsza kontrolę cukrzycy. Im starsza jest osoba narażona na nieprawidłowy rytm snu i czuwania, tym zagrożenie zmianami w gospodarce węglowodanowej jest większe. Ważna jest też długość ekspozycji na nieprawidłowe rytmy snu i czuwania.