W lipcowym numerze Diabetyka
FELIETON
4 Piękne jubileusze
POCZYTALNIA
5 Lata 2021–2030 dekadą zdrowego starzenia się
Obwód talii ma znaczenie
Zielone warzywa wzmacniają mięśnie
Dieta śródziemnomorska a funkcje intelektualne
DIABETYK POLECA
6 Jedzenie a insulina
10 Tabele wymienników węglowodanowych (cz. 1)
ROZWAŻANIA O CUKRZYCY
12 ABC neuropatii (cz. 8) – Stopa cukrzycowa (1)
14 Cukrzyca ciążowa
POD LUPĄ
17 Kobiece infekcje intymne
20 Co nowego w kardiologii? Kongres American College of Cardiology Virtual 2021
ABC INSULINOTERAPII
22 Uwaga na insulinę latem!
LEKARZ ODPOWIADA
24 Bolesny powrót do pena i glukometru
ZDROWO ŻYWIENIOWO
26 Owocowy alfabet (cz. 1)
30 Ciasta warzywne
33 Przepisy kulinarne
WARTO WIEDZIEĆ
36 Po co nam śledziona?
AKTYWNY STYL
38 Mity dotyczące aktywności
41 Ćwiczenia a nawodnienie
BLIŻEJ NATURY
42 Niezłe ziółko… Lawenda lekarska
DIABETYK POLECA
Jedzenie a insulina
Jedzenie od zawsze było największym wyzwaniem w terapii cukrzycy. Kiedyś leczyło się ją tylko dietą. Gdy odkryto insulinę, pojawiło się więcej możliwości, ale dieta nadal stanowiła trzon terapii. Cukrzyca i jedzenie są całkowicie od siebie zależne, co może pozytywnie wpływać na przebieg leczenia, ale czasem też je utrudniać, jeśli nie wykorzystujemy tej zależności umiejętnie.
Każdy zjedzony produkt jest trawiony i rozkładany na czynniki pierwsze, a każdy składnik jedzenia ma dostarczyć organizmowi energię do pracy i działania. Głównym źródłem energii zarówno dla komórek mięśniowych, jak i mózgu są węglowodany. Węglowodany zamieniają się w glukozę i trafiają do komórek mięśniowych. Glukozę transportują zaś do nich naczynia krwionośne (stąd pomiary stężenia glukozy we krwi). A żeby docelowo glukoza trafiła do komórek mięśniowych, musi być obecna insulina. I w tym leży problem cukrzycy: to właśnie insulina sprawia, że komórki otrzymują energię z pożywienia, a mając cukrzycę, własnej (endogennej) insuliny nie mamy, lub jest jej w organizmie zbyt mało, i musimy ją dostarczać z zewnątrz. Dlatego związek cukrzycy z jedzeniem jest skomplikowany.
ROZWAŻANIA O CUKRZYCY
Cukrzyca ciążowa
Zaburzeniem metabolicznym, które najczęściej dotyka kobiety ciężarne jest tzw. cukrzyca ciążowa (ang. Gestational Diabetes Mellitus, GDM). Definiowana jest jako nieprawidłowość gospodarki węglowodanowej, po raz pierwszy wykryta lub rozwijająca się w okresie ciąży.
Jej coraz większa wykrywalność ma związek z rosnącą epidemią otyłości, coraz popularniejszym obciążeniem rodzinnym czy towarzystwem chorób współistniejących,
np. nadciśnieniem tętniczym. Bywa, że cukrzyca ciążowa jest wyrazem niewykrytego przed ciążą zaburzenia wydzielania endogennej insuliny lub ukrytej insulinooporności. Ważnym aspektem zwiększającym prawdopodobieństwo wywołania cukrzycy w czasie ciąży jest zaawansowany wiek matki – potencjalnie zapłodnienie po 35. roku życia jest już obciążone ryzykiem wystąpienia nieprawidłowej glikemii.
Okolicznościami sprzyjającymi cukrzycy ciążowej są również: wysoka waga urodzeniowa dziecka, zespół policystycznych jajników, zaburzenia gospodarki węglowodanowej w poprzednich ciążach, zgon wewnątrzmaciczny lub powicie noworodka z wadą rozwojową.
ABC INSULINOTERAPII
Uwaga na insulinę latem!
Przed podaniem insuliny należy sprawdzić jej konsystencję, barwę i przejrzystość. Analogi insuliny szybkodziałającej i długodziałającej oraz klasyczna insulina ludzka krótkodziałająca są substancjami przezroczystymi.
Dwufazowe mieszanki analogowe, klasyczna insulina ludzka o przedłużonym czasie działania (NPH) oraz mieszanki klasycznej insuliny ludzkiej są zawiesinami w kolorze mlecznym. Przed podaniem ich musimy je dobrze wymieszać.
Jeśli zaobserwujemy kłaczki, podejrzane zabarwienie lub cokolwiek innego, co nas zaniepokoi, nie powinniśmy używać tej insuliny.
Przed wyjazdem, ale nie na ostatnią chwilę, sprawdźmy datę ważności insuliny. Znajduje się ona na każdym wkładzie z insuliną oraz kartonowym opakowaniu. Upewnijmy się, czy termin ten obejmuje czas naszego wyjazdu. Jeśli nie, koniecznie trzeba wykupić receptę na nową insulinę i na jej zapas, na wypadek awaryjnych sytuacji (np. zagubienia bagażu, w którym mieliśmy insulinę).
LEKARZ ODPOWIADA
Bolesny powrót do pena i glukometru
Chcielibyśmy żyć w świecie, w którym wszyscy pacjenci mają dostęp do najlepszej terapii. Szczególnie w diabetologii, w której obserwujemy rozwój nowych leków i technologii, takich jak systemy do ciągłego pomiaru glikemii. Wszystkie te nowości mają na celu poprawę jakości leczenia i zwiększenie jego bezpieczeństwa. Niestety, na tym etapie te urządzenia są drogie. Wg aktualnych regulacji są refundowane dla wąskiej grupy pacjentów. Oznacza to, że wiele osób, chcąc wykorzystać te nowoczesne techniki musi ponosić niemałe koszty. Można żywić nadzieję, że z upływem czasu i upowszechnieniem tych urządzeń, koszty ich użytkowania będą malały. Z drugiej strony wydaje się, że właściwe użytkowanie pena również umożliwia osiąganie dobrego wyrównania cukrzycy. Tradycyjna samokontrola wiążę się z koniecznością częstego nakłuwania opuszek palców. W tej sytuacji można próbować sobie radzić poprzez stosowanie zasad ograniczających uraz. Innym rozwiązaniem mogłoby być zastosowanie uproszczonej (i tańszej) wersji ciągłego monitorowania glikemii w postaci skanowania sensora zakładanego raz na dwa tygodnie.
ZDROWO ŻYWIENIOWO
Ciasta warzywne
Wspaniałą podstawą wielu ciekawych ciast i ciasteczek mogą być suche nasiona warzyw strączkowych, przede wszystkim soi, ciecierzycy, różnokolorowej soczewicy oraz białej i czerwonej fasoli. Na co dzień spożywamy zdecydowanie zbyt mało strączkowych (według badań budżetów gospodarstw domowych GUS, zaledwie 0,9 kg/rok/osobę), a przecież strączkowe są źródłem cennego roślinnego białka, błonnika, witamin, minerałów i aktywnych składników pochodzenia roślinnego. Tygodniowo powinniśmy spożyć przynajmniej dwa jarskie obiady przygotowane na bazie strączków, a poza tym warto wykorzystać je do przygotowania past na kanapki, pasztetów i właśnie zdrowych słodyczy.
Spośród pozostałych warzyw, na składniki ciast najlepiej nadają się bataty (słodkie ziemniaki), buraki, cukinie, dynie, kapusta, marchewka, pietruszka (zarówno korzeń, jak i natka), platany (warzywne banany), pomidory, szpinak i zielony groszek.