
Rozmowa z okazji stulecia insuliny
Dokonania Novo Nordisk w dziedzinie leczenia cukrzycy – produkcji insuliny
Jakie były początki produkcji i dystrybucji insuliny przez Novo Nordisk, czy pojawiały się jakieś trudności?
Historia Novo Nordisk zaczęła się od dwóch małych duńskich firm – Nordisk Insulinlaboratorium i Novo Terapeutisk Laboratorium, założonych odpowiednio w 1923 i 1925 r. Od samego początku, Nordisk i Novo skupiły swoje wysiłki na rozwoju produktów dla pacjentów z cukrzycą. Obie firmy, intensywnie ze sobą konkurując, stały się jednymi z najlepszych w branży. W 1989 roku połączyły się, tworząc Novo Nordisk. Za założycieli Novo Nordisk uznaję się August i Marie Krogh, którzy pierwotnie byli założycielami Nordisk Insulinlaboratorium.
August (1874-1949) i Marie Krogh (1874-1943)
August Krogh był profesorem na Uniwersytecie w Kopenhadze, uhonorowanym w 1920 r. Nagrodą Nobla w dziedzinie fizjologii. Podczas podróży do Stanów Zjednoczonych w 1922 r., dotarły do nich doniesienia o osobach z cukrzycą leczonych insuliną – hormonem odkrytym w 1921 przez Bantinga i Besta. Marie Krogh była szczególnie zainteresowana tym odkryciem, ponieważ sama chorowała na cukrzycę. To właśnie Marie zasugerowała mężowi nawiązanie kontaktu z Uniwersytetem w Toronto, gdzie wytworzona została, pierwsza ratująca życie insulina. Para po podróży powróciła do Kopenhagi w grudniu 1922 r. z pozwoleniem na wytwarzanie i sprzedaż insuliny w Skandynawii. W tamtych czasach była ona izolowana z trzustki zwierzęcej i otrzymanie tego hormonu, wolnego od zanieczyszczeń oraz toksycznych enzymów, okazało się bardzo dużym wyzwaniem.
August Krogh (1874-1949), jeden z założycieli Nordisk Insulinlaboratorium
Kiedy Novo Nordisk weszło ze swoją insuliną na polski rynek? Jakie były to preparaty? I jak to się odbyło?
Firma Novo Nordisk w Polsce jest obecna od 1991 r. i zatrudnia ponad 220 osób. Biuro zlokalizowane jest w Warszawie, gdzie znajduje się także biuro obszaru Europy Wschodniej. Pierwszym w Polsce wprowadzonym lekiem była rekombinowana insulina ludzka, która została opracowana metodą inżynierii genetycznej. Kolejne lata dla firmy były bardzo rozwojowe i zaowocowały opracowaniem analogów insulin zarówno szybko-, jak i długodziałających oraz najnowszych systemów do jej podawania.
Współczesny wyścig o coraz doskonalsze naśladowanie fizjologicznego działania insuliny zupełnie inaczej wygląda od zaplecza: jest to żmudna, systematyczna, zespołowa praca wielu pracowników różnych działów firmy, udział pacjentów i lekarzy w badaniach klinicznych. Dopiero taka wspólna praca, w długofalowym ujęciu czasowym, pozwala na wykonanie kolejnych kroków i opracowanie nowych, jeszcze bliższych fizjologii insulin. Ponadto, oprócz insulin wprowadziliśmy w Polsce nowoczesne cząsteczki, które dzięki plejotropowemu, czyli wielokierunkowemu działaniu, nie tylko zmniejszą stężenie glukozy we krwi u pacjentów z cukrzycą typu 2, ale również mają ochronne działanie na układ sercowo-naczyniowy – mowa tutaj o analogach GLP-1.
Jak wygląda „tworzenie” preparatów insuliny? Poproszę o przybliżenie procesu wprowadzenia insuliny na rynek (oczywiście ogólnie): od koncepcji, badań, przez produkcję, dystrybucję – do momentu, gdy trafi do apteki.
Produkcja insuliny w Novo Nordisk jest oparta na zwykłych drożdżach piekarskich, które zostały genetycznie zmodyfikowane. Na początku miesza się drożdże z genem insuliny ludzkiej oraz różnymi składnikami odżywczymi. Powoduje to proces fermentacji, dzięki któremu drożdże rosną i wytwarzają cząsteczki insuliny. Powstała w ten sposób ciecz zostaje zebrana, a następnie przechodzi przez wieloetapowy proces filtrowania i zagęszczania w celu wyizolowania insuliny. Następnie hormon ten zostaje poddany transformacji enzymatycznej i oczyszczaniu, aż do uzyskania pożądanej i ostatecznej struktury cząsteczkowej. Pozyskana w wieloetapowym procesie substancja zostaje wysuszona w celu osiągnięcia stałego, homogenicznego proszku, i może być przechowywana przez kilka lat w temperaturze –20°C. W zakładzie, który zajmuje się opracowywaniem i napełnianiem preparatu, proszek jest rozpuszczany w wodzie z innymi substancjami, w zależności od ostatecznej specyfikacji produktu. Następnie, szklane wkłady zostają napełnione roztworem insuliny, szczelnie zamknięte oraz umieszczone w penach do insuliny, oznaczone i ostatecznie spakowane. Gotowy produkt teraz może zostać dostarczony pacjentom na całym świecie.
Konkurencyjne firmy mogą używać innych komórek do produkcji insuliny, np. bakterii: pałeczek okrężnicy. Innego typu badania prowadzi się, wpływając na właściwości farmakokinetyczne analogów, takie jak czas działania czy siła hipoglikemizująca. Tu każda firma ma swoje patenty. Na przykład w Novo Nordisk przedłużone działanie oparte jest na wiązaniu z albuminami (białkami) lub tworzeniu konglomeratów.
Jedna z pierwszych fiolek z insuliną.
Analogi insuliny bardzo wiele zmieniły w leczeniu cukrzycy. Uczyniły ją mniej rygorystyczną, bardziej elastyczną i przyjazną pacjentom. Jak doszło do powstania analogów Novo Nordisk?
To prawda, analogi insuliny odmieniły życie pacjentów chorych na cukrzycę. Na początku rozwoju firmy, jednym z głównych celów było ratowanie życia chorym na cukrzycę pacjentom. Natomiast w dobie rozwoju medycyny, Novo Nordisk dba również o inne ważne aspekty, jak jakość i komfort życia diabetyków. Kierując się tymi zasadami i wychodząc naprzeciw problemom pacjentów, z jakimi się borykają każdego dnia podczas insulinoterapii, opracowaliśmy wiele nowych możliwości terapeutycznych, w tym analogi insuliny długodziałającej i ulta-dłogodziałającej. W tym przypadku nasze badania opierały się na pomyśle przedłużania działania opartego na wiązaniu z albuminami albo na tworzeniu konglomeratów. Kolejnym ważnym dokonaniem było pojawienie się analogu ultra-szybkodziałającego, który może być stosowany przed posiłkiem albo do 20. minut po rozpoczęciu posiłku. Możliwość elastycznego podania tej insuliny może przyczynić się do poprawy ich komfortu życia podczas zmagania się z hiperglikemią po posiłku.
W tym roku, w związku ze 100-leciem insulin, zostanie wydana książka dla lekarzy, w której został opisany innowacyjny wkład Novo Nordisk w rozwój insulinoterapii.
Jak określiliby Państwo podejście (misję) Novo Nordisk w odniesieniu do terapii cukrzycy?
Stanowimy na całym świecie wielotysięczną grupę pracowników, których pasja, wiedza i zaangażowanie pozwalają na wspieranie milionów pacjentów w zakresie profilaktyki, skutecznego leczenia, a w konsekwencji ostatecznego powstrzymania epidemii cukrzycy. Głównym naszym celem jest odkrycie, rozwój i stworzenie lepszych biotechnologicznych leków oraz udostępnianie ich pacjentom na całym świecie. Zdajemy sobie sprawę, iż aby pokonać cukrzycę potrzeba o wiele więcej niż leków, dlatego współpracujemy z pacjentami, decydentami, profesjonalistami zajmującymi się ochroną zdrowia. Wspieramy organizacje pozarządowe, rozpowszechniamy wiedzę o czynnikach ryzyka, wspieramy też szybszą diagnozę chorych na cukrzycę oraz staramy się, aby została im zapewniona odpowiednia opieka. Razem z instytucjami opieki zdrowotnej, wychodząc naprzeciw oczekiwaniom pacjentów, chcemy zmieniać cukrzycę. Wszystko po to, aby nie koncentrując się na ograniczeniach, mogli żyć pełnią życia.
Czy Novo Nordisk szykuje coś nowego dla pacjentów z cukrzycą?
Intensywnie pracujemy nad innymi lekami w terapii cukrzycy, w tym doustnymi. Prowadzimy badania nad insuliną długodziałającą, którą będzie można przyjmować w iniekcji podskórnej raz na tydzień, co może znacząco podwyższyć komfort życia pacjenta. Badania kliniczne prowadzimy również w innych dziedzinach terapeutycznych, takich jak choroba otyłościowa, NASH (niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby), niewydolność serca, choroba Parkinsona i choroba Alzheimera.