Ma to istotne znaczenie u osób otyłych z cukrzycą, u których zaburzenia lipidowe występują bardzo często, a spożywanie dużych ilości fruktozy może prowadzić nawet do wzrostu masy ciała.
Produkty węglowodanowe, zawierające dużo błonnika, wymagają dłuższego gryzienia, a tym samym są korzystniejsze dla zdrowia. Te, które można szybko zjeść lub wypić, mają bardzo mało błonnika lub nie mają go wcale i wobec tego są zdecydowanie odradzane.
Produkty węglowodanowe podzielono na powoli podnoszące stężenie glukozy we krwi po ich spożyciu (o niskim indeksie glikemicznym) oraz szybko zwiększające wartość glikemii (wysoki indeks glikemiczny).
W badaniach wykazano, że:
- Produkty węglowodanowe, które maja dużą zawartość błonnika i są wolniej przyswajalne (o niskim indeksie glikemicznym), pomagają zredukować masę ciała.
- Węglowodany o niskim indeksie glikemicznym zmniejszają stężenia glukozy oraz insuliny na czczo, a także wpływają na obniżenie wartości hemoglobiny glikowanej (HbA1c). Dzięki temu pozwalają utrzymać długofalowe dobre wyrównanie metaboliczne cukrzycy.
- U otyłych osób z cukrzycą węglowodany o niskim indeksie glikemicznym zmniejszają insulinooporność(uwrażliwiają tkanki na działanie insuliny).
Wiedza jedynie o produktach o niskim indeksie glikemicznym nie rozwiązuje problemu właściwego odżywiania w przypadku cukrzycy i otyłości. Równie ważna jest orientacja w zakresie zawartości węglowodanów w poszczególnych produktach. Dla przykładu arbuz – owoc o dosyć wysokim indeksie glikemicznym – ma bardzo małą zawartość węglowodanów, więc przez osoby chorujące na cukrzycę może być spożywany w umiarkowanych ilościach. Z kolei ziemniaki, mimo niezbyt wysokiego indeksu glikemicznego, zawierają bardzo dużo węglowodanów, więc nie są zalecane w diecie diabetyków. Dotyczy to również np. gotowanych buraków, zwykle traktowanych jako „złoty” produkt stosowany przy redukcji masy ciała.
Obiegowo utarło się przekonanie, że wszystko co jest gotowane, jest lepsze i zdrowsze. Nie do końca jest to prawdą. Po pierwsze proces gotowania niszczy witaminy zawarte w produktach. Po drugie, gotowanie warzyw i owoców powoduje zmianę wartości indeksu glikemicznego danego produktu (na wyższą), przez co niekorzystnie wpływa na stężenie glukozy w surowicy. Na przykład marchewka w postaci surowej jest zalecana, a w postaci ugotowanej odradzana, gdyż zwiększa niewyrównanie metaboliczne cukrzycy.
CZY SUPLEMENTY DIETY POMAGAJĄ W LECZENIU OTYŁOŚCI?
Modyfikacja nawyków żywieniowych oraz stylu życia to proces długotrwały i bez nagłych efektów. Z tego względu wśród osób chcących szybko zredukować masę ciała dużą popularnością cieszą się różnego rodzaju suplementy diety. Ponieważ preparaty te są dostępne bez recepty, są szeroko stosowane przez osoby otyłe i chorujące na cukrzycę.
Oferowane suplementy diety dzielą się na takie, które:
- zwiększają wydatek energetyczny (np. efedryna), które dają bardzo dużo objawów ubocznych i są szczególnie niebezpieczne dla osób z chorobami serca,
- wpływają na metabolizm glukozy (m.in. chrom) – fakty dotyczące pozytywnego wpływu chromu na redukcje masy ciała są bardzo niespójne,
- zwiększają sytość (m.in. glukomannan, guma guar) – guma guar jest stosowana jako substancja zagęszczająca w produktach spożywczych typu light. Spożywanie glukomannanu (pewnego rodzaju błonnika) może wpływać na zmniejszenie stężenia glukozy na czczo u osób chorych na cukrzycę typu 2, ale nie ma wpływu na spadek masy ciała,
- hamują powstawanie tkanki tłuszczowej (m.in. CLA, L-karnityna, ekstrakt z zielonej herbaty) – nie udowodniono, aby związki te pomagały w redukcji masy ciała,
- działające odwadniająco i przeczyszczająco – mogą wywołać objawy niepożądane wynikające z utraty wody i elektrolitów (potas, magnez).
Z ponad 50 istniejących suplementów diety żadna z oferowanych substancji nie może się poszczycić udowodnionym istotnym wpływem na spadek masy ciała. Ponadto niektóre z nich mogą być szkodliwe dla osób chorujących na cukrzycę.
CZY SĄ LEKI POMAGAJĄCE W LECZENIU OTYŁOŚCI?
W przypadku leczenia farmakologicznego możliwe jest zastosowanie tylko jednego leku dostępnego na rynku polskim: orlistatu. Hamuje on wchłanianie tłuszczów zawartych w spożywanych produktach. Wywołuje jednak pewne działania uboczne, takie jak tłuszczowe biegunki, wzdęcia i bóle brzucha, przez co może upośledzać wchłanianie się leków przeciwcukrzycowych. Pozostałe leki dostępne do niedawna na rynku polskim, ze względu na swoje działanie uboczne oraz negatywny wpływ m.in. na układ sercowo-naczyniowy zostały wycofane ze sprzedaży.
Leczenie otyłości z towarzyszącą cukrzycą wymaga dużego zaangażowania nie tylko lekarza prowadzącego, ale przede wszystkim pacjenta. Jakiekolwiek modyfikacje dietetyczne wdrażane przez osoby chorujące na cukrzycę nie powinny być wdrażane na własną rękę, tylko konsultowane z lekarzem. W przeciwnym razie mogą bardziej zaszkodzić niż pomóc w utrzymaniu właściwego wyrównania cukrzycy i redukcji masy ciała.
dr n. med. Krzysztof Wróblewski
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi