Cukrzyca jest chorobą metaboliczną o wieloczynnikowej etiologii. Charakteryzuje się przewlekłą hiperglikemią, która rozwija się w wyniku defektu wydzielania lub działania insuliny bądź też obu tych zaburzeń. U dzieci i młodzieży cukrzyca jest najczęściej skojarzona z genetycznie uwarunkowaną predyspozycją, obecnością markerów autoimmunizacji, postępującą destrukcją komórek beta wysp trzustkowych oraz ciężkim niedoborem insuliny i wymaga natychmiastowej insulinoterapii ze względu na zagrożenie wystąpieniem kwasicy ketonowej.
Historycznie dla tego typu cukrzycy używano różnych terminów: cukrzyca młodzieńcza, cukrzyca ze skłonnością do ketozy, cukrzyca autoimmunizacyjna, cukrzyca insulinozależna. Obecnie we wszystkich krajach występuje określenie cukrzyca typu 1. (WHO, 1998). Ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 1. w rodzinie, w której jeden z jej członków jest chory, jest następujące:
– ryzyko zachorowania dziecka/ nastolatka, jeśli ojciec choruje na cukrzycę typu 1 – ok. 7%
– ryzyko zachorowania dziecka/ nastolatka, jeśli matka choruje na cukrzycę typu 1- ok. 2%
– ryzyko zachorowania bliźniaka jednojajowego dziecka chorego na cukrzycę typu 1 – ok.35%
– ryzyko zachorowania rodzeństwa dziecka chorego na cukrzycę typu 1. – ok. 3-6%
Nastolatek denerwuje się z powodu ingerencji rodziców w jego sprawy, zaczyna wyciągać wnioski i postrzegać świat z odmiennego niż otoczenie punktu widzenia. Zależy mu na tym, co posiada, ceni popularność i pozycję towarzyską. W tym okresie rodzice powinni jak najczęściej rozmawiać z dzieckiem. Może to być trudne, ponieważ nastolatek nie zawsze będzie postępował zgodnie z oczekiwaniami. Mimo to rodzice muszą pytać dorastające dziecko, czy i jak mogą mu pomóc. Powinni starać się zrozumieć jego zdenerwowanie, jeśli kontrola metaboliczna nie jest prawidłowa. Chwalić, gdy wyniki leczenia są zadawalające, podziwiać za borykanie się z codziennymi czynnościami dotyczącymi prowadzenia cukrzycy.
Główne zagrożenia dla młodych chorych na cukrzycę stanowią:
- stale niezadowalająca lub stopniowo pogarszająca się kontrola metaboliczna,
- ryzykowne zachowania,
- nawracająca cukrzycowa kwasica ketonowa,
- zaniechanie wizyt w poradni.
Pogarszająca się kontrola metaboliczna u młodzieży może być konsekwencją: niewystarczającego zwiększenia dawek insuliny w odpowiedzi na przyspieszone wzrastanie i zwiększenie masy ciała, zmian hormonalnych związanych z dojrzewaniem płciowym, problemów psychologicznych i społecznych, opuszczania wstrzyknięć insuliny, nieodpowiednich nawyków żywieniowych lub zaburzeń w przyjmowaniu pokarmu.
Optymalna opieka nad młodymi chorymi na cukrzycę – elementy
1. Odpowiednie środowisko, które:
- dostarcza informacji na temat fizjologicznych zmian okresu dojrzewania, ich wpływu na dawki insuliny oraz często występujących w tym okresie trudności w kontrolowaniu masy ciała i zaleceń dietetycznych,
- pomaga wyjaśnić młodemu człowiekowi priorytety, szczególnie gdy istnieje konflikt między potrzebami związanymi z leczeniem cukrzycy a rozwojem społecznym nastolatka i zajęciami z rówieśnikami,
- pozwala na rozwój pełnej zaufania relacji między młodymi chorymi i diabetologicznym zespołem edukacyjno-terapeutycznym,