Probiotyki stosowane są najczęściej podczas kuracji antybiotykami, gdy jest możliwość naruszenia równowagi flory bakteryjnej przewodu pokarmowego. W skład probiotyków najczęściej wchodzą pałeczki kwasu mlekowego (Lactobacillus) i drożdże (Saccharmyces). Dzięki swemu działaniu skracają one czas trwania biegunek u dzieci w przypadkach zakażenia rotawirusowych, mają także zastosowanie w terapii biegunek występujących po leczeniu antybiotykami oraz innych stanach chorobowych w obrębie przewodu pokarmowego, takich jak na przykład wrzodziejące zapalenie jelita grubego czy nieswoiste zapalenia jelit. Probiotyki wywierają korzystny wpływ na jelitowy układ immunologiczny, zmniejszają nasilenie niektórych schorzeń alergicznych, takich jak atopowe zapalenie skóry.
Udokumentowane mechanizmy działania probiotyków obejmują: hamowanie rozwoju bakterii chorobotwórczych przez osłabianie przylegania tych bakterii do nabłonka jelitowego oraz wytwarzanie substancji spowalniających ich wzrost, łagodzenie objawów nietolerancji cukru mlecznego, czyli laktozy, ograniczanie rozwoju bakterii produkujących enzymy niekorzystnie oddziałujące na przewód pokarmowy (glukuronidaza, niktroreduktaza), częściowe neutralizowanie działania substancji takich jak aflatoksyny czy nitrozoaminy (odgrywają one rolę w powstawaniu nowotworów przewodu pokarmowego). Probiotyki korzystnie wpływają na poziom cholesterolu, powodując jego obniżenie. Wreszcie zapobiegają nawrotom infekcji grzybiczych oraz bakteryjnych w obrębie pochwy.
Dowody naukowe
Zagadnienie oddziaływania na zdrowie ludzkie bakterii powodujących fermentację mleka było przedmiotem zainteresowań człowieka od wielu lat, a działanie probiotyków jest przedmiotem licznych prac naukowych i analiz. Do największych zalicza się analizy publikowane przez The Cochrane Collaboration, instytucję zajmującą się analizą danych z badań biomedycznych.
Dane na temat skuteczności probiotyków w zapobieganiu biegunkom poantybiotykowym opublikowane 18.04.2007 w Cochrane Database of Systemic Reviews, oparte na analizie 652 publikacji naukowych, wykazały, że stosowanie probiotyków zmniejsza o połowę ryzyko wystąpienia biegunki. Ponadto stwierdzono u dzieci, u których wystąpiła biegunka poantybiotykowa, znamienne skrócenie czasu jej trwania po zastosowaniu probiotyku. Największą skuteczność obserwowano w wypadku szczepów: Saccharomyces boulardii, Lactobacillus rhammnosus GG, oraz Lactobacillus sporogenes. Jednak dla uzyskania odpowiedniej skuteczności konieczne jest zastosowanie właściwej dawki probiotyku.
Opublikowane analizy S.J. Allen i wsp. w Cochcrane Database of Systemic Review (http://www2.cochrane.org/reviews/en/ab003048.html), obejmujące 63 badania, w których uczestniczyło 8014 osób, głównie niemowląt i dzieci, wykazały, że używanie probiotyków skracało czas trwania biegunki o 25 godzin. Stwierdzono ponadto zmniejszenie liczby oddawanych stolców w ciągu doby, co było zauważalne od drugiego dnia kuracji.
Podsumowanie
W czasach, gdy chętnie sięga się po antybiotyki, należy pamiętać nie tylko o korzyściach, jakie niesie z sobą taka kuracja, ale i o potencjalnych efektach niepożądanych. Jednym z częściej występujących problemów w trakcie kuracji antybiotykami są objawy ze strony przewodu pokarmowego. Jedną z metod zapobiegania wystąpieniu biegunek poantybiotykowych jest podanie probiotyku. Poza pozytywnym wpływem probiotyków na florę przewodu pokarmowego znany jest ich korzystny wpływ na układ immunologiczny, dzięki czemu są zalecane osobom, u których odporność organizmu jest zmniejszona. Obserwuje się także korzystne oddziaływanie probiotyków u osób z atopowym zapaleniem skóry, zarówno u małych dzieci, jak i dorosłych osób.
Dr n. med. Krystyna Knypl