Czy ochrona nerek w nadciśnieniu tętniczym jest ważna?
Ochrona nerek jest bardzo ważna, ponieważ nadciśnienie tętnicze jest główną przyczyną rozwoju przewlekłej choroby nerek. Dlatego nerki należy chronić przed uszkodzeniem, a o uszkodzone nerki należy bardzo dbać, aby zahamować postęp choroby i maksymalnie opóźnić potrzebę leczenia nerkozastępczego. Wykonanie prostych badań biochemicznych oraz badania ogólnego moczu pozwala ocenić funkcję nerek. Na podstawie takich parametrów, jak: kreatynina, masa ciała, wiek i płeć lekarz może ocenić parametr oceniający funkcję nerek, czyli filtrację kłębuszkową (GFR). Badanie ogólne moczu i oznaczenie w moczu albuminurii (frakcji białka) jako pierwsze pokażą, czy doszło do uszkodzenia nerek, zanim dojdzie do spadku GFR.
Sposoby leczenia nadciśnienia tętniczego
Oprócz profilaktyki i unikania czynników sprzyjających wystąpieniu nadciśnienia tętniczego, kluczową rolę w jego leczeniu odgrywa odpowiednio dobrana terapia farmakologiczna. Leczenie nadciśnienia tętniczego jest indywidualne dla każdego pacjenta, gdyż dodatkowo brane są pod uwagę choroby współistniejące. Innego leczenia wymaga izolowane nadciśnienie tętnicze od nadciśnienia tętniczego współistniejącego z chorobą niedokrwienną serca, z niewydolnością krążenia, chorobami nerek lub ze wszystkimi z tych chorób. Źle dobrane leki mogą zaostrzyć choroby współistniejące, dlatego nigdy nie wolno żadnych leków przyjmować na własną rękę ani też modyfikować ich dawek. Częstym błędem popełnianym przez pacjentów jest samowolna redukcja dawki leku w momencie, kiedy wartości ciśnienia tętniczego są prawidłowe. Sytuacja taka jest bardzo niebezpieczna, gdyż większość obecnie stosowanych leków hipotensyjnych działa przez 24 godziny lub dłużej. Nieprzyjęcie jednej dawki leku np. w godzinach rannych, kiedy działa jeszcze lek zażyty poprzedniego dnia, skutkuje wzrostem ciśnienia tętniczego ze wszystkimi jego objawami w godzinach około południowych. Leki, które przyjmują pacjenci z chorobami kardiologicznymi, muszą być ostrożnie stosowane u pacjentów nefrologicznych, gdyż część z nich podnosi stężenie potasu w surowicy krwi. Ponadto w przypadku przewlekłej choroby nerek obecność białka w moczu oraz wielkość wartości białkomoczu również wymagają modyfikacji i/lub intensyfikacji leczenia. Modyfikacja leczenia nadciśnienia tętniczego wskazana jest również w przypadku współistniejącej cukrzycy.
Badania kliniczne przeprowadzone w ciągu ostatnich 10 lat pokazały, że szczególną rolę w leczeniu nadciśnienia tętniczego u pacjentów z chorobami nerek pełnią leki blokujące układ renina – angiotensyna – aldosteron. Ponadto leki odwadniające (moczopędne) oraz działające na autonomiczny układ nerwowy.
- Układ renina – angiotensyna – aldosteron. Do leków tych należą tzw. inhibitory konwertazy angiotensyny oraz blokery receptora dla angiotensyny AT1 – uznawane za leki z wyboru (I rzutu) w leczeniu nadciśnienia tętniczego. Angiotensyna II jest substancją bardzo silnie kurczącą naczynia tętnicze. Poprzez bezpośrednie działanie na naczynia krwionośne bezpośrednio wpływa na regulację ciśnienia tętniczego. Blokowanie wytwarzania angiotensyny II skutkuje spadkiem ciśnienia tętniczego. Wieloośrodkowe badania kliniczne z udziałem wielu tysięcy pacjentów udowodniły, że stosowanie tej grupy leków zmniejsza progresję chorób sercowo-naczyniowych oraz postęp choroby nerek. Co więcej, leki te nie tylko leczą, ale również wykazują ochronne działanie na serce i nerki.
- Niektóre działania niepożądane towarzyszące inhibitorom konwertazy angiotensyny (głównie kaszel) stanowiły podstawę do opracowania blokerów receptora dla angiotensyny AT1, które bezpośrednio blokują miejsce działania angiotensyny II. Blokery receptora dla angiotensyny AT1 wykazują się podobnie skutecznym działaniem w zakresie leczenia nadciśnienia tętniczego jak inhibitory konwertazy angiotensyny. Wykazano ponadto, że w wybranych przypadkach (np. cukrzyca typu 2) bardzo skuteczna jest terapia złożona z obu tych leków.
Wśród pacjentów kardiologicznych dosyć często stosowany jest tzw. antagonista aldosteronu, który wykazuje działanie ochronne na serce. - Leki moczopędne nasilają wydalanie sodu i wody przez nerki, na skutek czego dochodzi do zmniejszenia objętości krwi krążącej i tym samym obniżenia ciśnienia tętniczego. Leki te są szczególnie stosowane u pacjentów, u których współistnieje niewydolność krążenia.
- Blokery kanałów wapniowych – spora grupa leków, w której wybrane preparaty działają rozluźniająco na mięśniówkę naczyń. Leki tej grupy obecnie są chętnie łączone z preparatami inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokerami receptora dla angiotensyny AT1 oraz lekami moczopędnymi.
- Alfa i beta blokery. To duża grupa leków, która aktualnie, z wyjątkiem towarzyszącej choroby niedokrwiennej serca, zajmuje dalsze miejsce w leczeniu nadciśnienia tętniczego.
W nowoczesnej terapii farmakologicznej stosuje się tabletki łączone, dzięki czemu w jednej tabletce mogą być zawarte nawet trzy substancje. To bardzo ułatwia stosowanie leków oraz prowadzi do lepszego wyrównania nadciśnienia tętniczego.
dr n. med. Krzysztof Wróblewski
Klinika Chorób Wewnętrznych i Nefrodiabetologii,
Uniwersytet Medyczny w Łodzi